بسیاری تصور می کنند فریتین نشان دهنده آهن در خون می باشد این در حالی است که فریتین یک پروتئین بوده که آهن را در خود ذخیره می کند و هر جا که نیاز باشد آن را آزاد می کند. درصد کمی از فریتین در جریان خون قرار دارد و بیشترین حجم آن در سلول های بدن ذخیره شده اند. بیشترین تراکم فریتین در سلول های کبدی( هپاتوسیت ها) و سلول های سیستم ایمنی (رتیکلوسیت ها) می باشد. در آزمایش فریتین میزان غلظت و تراکم این پروتئین در خون بررسی می شود. این پروتیین برای ساخت سلول های قرمز خونی مورد استفاده قرار می گیرد. هر زمانی که بدن نیاز به سلول های قرمز داشته باشد فریتین بیشتری در جریان خون آزاد می شود. ناگفته نماند که سطح بالای فریتین می تواند باعث آسیب شود. هنگامی که بدن در سلامتی کامل قرار دارد، روده ها از جذب اضافی این ماده معدنی از مواد غذایی خودداری می کنند. در غیراینصورت بدن آهن اضافی را دفع نکرده و آن را در سایر بافت ها ذخیره می کند. کبد ، قلب و پانکراس اندام هایی می باشند که آهن اضافی در آنها تجمع می کنند. وجود مقدار زیادی آهن در بدن می تواند سبب بیماری هموکروماتوز شود
هدف از انجام تست فریتین
پزشک ممکن است به فرد توصیه کند برای هر یک از شرایط زیر آزمایش فریتین انجام دهد:
اگر فرد مشکوک به کم خونی باشد.
اگر علائمی مانند: خستگی، ضعف، سرگیجه و غش مکرر داشته باشد.
در صورت ابتلا به هموکروماتوز، که در آن بدن آهن را بیش از نیاز جذب می کند.
در صورت داشتن مشکلات مرتبط با کبد.
اگر فرد کمبود آهن دارد، باید آزمایش فریتین انجام دهد تا میزان دقیق ذخایر آهن در بدن اندازه گیری شود.
علت تجویز آزمایش فریتین
یکی از سوالاتی که ذهن افراد را به خود درگیر کرده است، علت تجویز این آزمایش می باشد که در این خصوص باید گفت در صورتی که نشانه های کم خونی در افراد وجود داشته باشد پزشک متخصص امکان دارد برای بررسی میزان آهن ذخیره شده در بدن این آزمایش را تجویز کند. با بررسی این آزمایش می توان از افزایش و کاهش میزان آهن بدن آگاه شده و از آسیبب به اندام ها و بروز مشکلات دیگر به موقع جلوگیری شود.
در واقع کاهش یا افزایش میزان فریتین می تواند مربوط به بیماری هایی نظیر بیماری های التهابی، عفونت ها، بیماری های کلیوی، کم خونی، تالاسمی، هموکروماتوز و برخی از سرطان ها و … می باشد و با بررسی این آزمایش می توان این بیماری ها را تشخیص داد.
عوامل تاثیرگذار در آزمایش فریتین
1-تعداد دفعاتی که در طول سال افراد خون اهدا کرده اند.
2-مصرف و استعمال سیگار و دخانیات
3- انجام تمرینات ورزشی
4- مصرف برخی از داروها
5-رژیم غذایی
6- میزان دریافت آهن
اگر مقدار فریتین کم تر از حد نرمال باشد یعنی ذخیره آهن در فرد کم می باشد. این امر می تواند سبب کم خونی در افراد شود. در مقابل اگر مقدار فریتین بیش از حد نرمال باشدبیماری های کبدی و پرکاری تیروئید یا هر گونه بیماری التهابی دیگر سلامتی فرد را تهدید می کند. در مواردی پیش می آید که عدد فریتین بسیار بالا بوده و این مورد می تواند در برخی سرطان ها صدق کند
علائم سطح پایین فریتین و آهن
پوست کم رنگ تر از حد معمول.
خستگی.
ضعف.
سرگیجه.
تنگی نفس
ضربان قلب سریع (تاکی کاردی).
علائم سطوح بالای فریتین و آهن
مفاصل دردناک
مشکلات قلبی
کاهش وزن بی دلیل
درد شکم.
ریزش موهای بدن.
کاهش میل جنسی.
خستگی یا عدم انرژی.
علت بالا بودن Ferritin در آزمایش
بالا بودن فریتین می تواند نشانگر نقص یا اختلالی در عملکرد بدن باشد. همانگونه که پیشتر به آن اشاره شد بیماری ژنتیکی به نام هموکروماتوز بیش از حد آهن را جذب بدن کرده و سلول های روده را تحت تاثیر قرار می دهد. برخی از دیگر بیماری هایی که می توانند سبب بالابودن فریتین در آزمایش خون شوند به شرح زیر هستند:
بیماریدیابت نوع 2
لوسمی
هایپرتیروئیدیسم
لنفوم هاچکین
انتقال خون مکرر
بیماری‌های کبدی
هپاتیت C
سندرم پای بی‌قرار
مسمومیت آهن
همولیتیک
بیماری التهابی(مانند رماتیسم مفصلی)
سرطان‌های پیشرفته ( مانند سرطان تخمدان پیشرفته)
بیماری‌های کلاژن عروقی(مانند لوپوس)
فریتین یکی از پروتئین های فاز حاد به حساب می آید و با بروز بیماری های التهابی مقدار آن به سرعت بالا می رود. به همین دلیل مقدار این فاکتور در بیماران کبدی و یا مبتلا به سرطان به شدت بالا می باشد.
در افراد مبتلا به چاقی مفرط نیز این فاکتور می تواند بالا رود و سبب بروز بیماری های کبدی شود. اگر مقدار فریتین در آزمایش خون شما بالا باشد پزشکتان برای روشن شدن علت این عارضه ممکن است آزمایشات زیر را تجویز کند:
آزمایش آهن خون
آزمایش TIBC
تست زینک
آزمایش Vit B12
علائم بالا بودن Ferritin در بدن
بالا بودن فریتین می تواند با علائم زیر همراه باشد:
درد در شکم
تپش قلب و احساس درد در قفسه سینه
ضعف در بدن
درد مفصل
خستگی زیاد
علت پایین بودن Ferritin در آزمایش
همانطور که خاطر نشان شد پایین بودن این فاکتور در آزمایش خون می تواند یکی از نشانه های کمبود آهن در بدن باشد. کم خونی یا آنمی نیز می تواند سبب پایین بودن این فاکتور در خون شود. سایر دلایل پایین بودن فریتین خون به شرح زیر می باشد:
خونریزی‌های بیش‌ازحد قاعدگی
مشکلات گوارشی که در آن جذب آهن کم می‌شود.
خونریزی داخلی
کمبود آهن ( علت آن می تواند نوع رژیم غذایی باشد)
علائم پایین بودن Ferritin خون
برخی از علائمی که در اثر پایین بودن فریتین خون ایجاد می شوند به شرح زیر می باشند:
خستگی مفرط و ضعف بی دلیل
سرگیجه های گاه گاه
گیجی و عدم تمرکز
سردرد
شنیدن صدای زنگ در گوش
اختلال تنفسی بدون داشتن بیماری
درد پا
زودرنجی و کج خلقی
کنترل سطح فریتین بدن
در صورتی که میزان فریتین خون در آزمایش بالا باشد باید آن را کنترل کرد تا مشکلات جدی را برای افراد ایجاد نکند، کنترل سطح Ferritin با مواردی از قبیل مصرف داروهای تجویز شده توسط پزشک متخصص و همینطور تغییر دادن سبک زندگی امکانپذیر می باشد.
یکی از عواملی که بر روی کاهش سطح فریتین تاثیر دارد انجام فعالیت های ورزشی و جسمانی و همینطور کاهش وزن می باشد، طی تحقیقات انجام شده هرچه BMI کمتر باشد میزان فریتین نیز کاهش پیدا خواهد کرد.
در خصوص کم بودن سطح فریتین از مقدار نرمال خود نیز باید گفت که باید با مصرف داروها و همینطور مصرف مواد غذایی حاوی آهن سطح فریتین را کنترل کرد.
