کراتین خون جز مواد زائدی است که از طریق خون به کلیه‌ها رسیده و از بدن دفع می‌شود. افزایش مقدار آن در خون می‌تواند نشانه بیماری کلیوی باشد. کراتین خون جز فاکتورهای مهمی است که می‌تواند عملکرد کلیه‌ها را مشخص کند.
کراتین ماده‌ای در ماهیچه‌ها است که شروع به تجزیه می‌کند. از تجزیه آن ماده زائدی به نام کراتینین ساخته می‌شود. سطح کراتین خون نشان می‌دهد که عملکرد کلیه‌ها به چه صورت است. به همین دلیل برای چکاب بدن به‌خصوص چکاپ سلامت کلیه‌ها آزمایش کراتینین خون انجام می‌شود.در ساختار کلیه‌ها واحد‌های کوچک تصفیه‌کننده خون به نام نفرون وجود دارد. نفرون‌ها می‌توانند از طریق رگ‌های خونی به نام گلومرول خون را تصفیه کنند. در نتیجه آب اضافی و مواد زائد از خون فیلتر شده و از طریق ادرار دفع می‌شود. کراتین نیز ماده زائدی است که کلیه‌ها از این طریق آن را از خون جدا کرده و دفع می‌کنند.
کلیه ها میزان کراتینین خون را در سطح نرمال نگه می دارند. از این رو میزان کراتینین نمایانگر عملکرد کلیه ها است. بالا بودن میزان کراتینین حاکی از اختلال در عملکرد کلیه یا بیماری های کلیوی است.آسیب به کلیه ها بنا به هر دلیلی باعث افزایش سطح کراتینین در خون خواهد شد. این امر به خاطر عدم دفع کراتینین توسط کلیه اتفاق می افتد. بالا بودن غیر طبیعی میزان کراتینین که به وسیله آزمایش خون مشخص می شود، می تواند حاکی از نارسایی های کلیه باشد.
میزان دقیق تر عملکرد کلیه از طریق محاسبه میزان کراتینین پاک سازی شده بدن توسط کلیه، ارزیابی می شود. دفع کراتینین را می توان با استفاده از سطح کراتینین سرم، وزن و سن بیمار محاسبه کرد.دفع کراتینین همچنین از طریق جمع آوری نمونه ادرار در ۲۴ ساعت و سپس گرفتن نمونه خون به روش مستقیم نیز قابل ارزیابی است.
سطح اوره نیتروژن خون نیز یکی دیگر از نمایانگر های عملکرد کلیه است. اوره یکی از فراورده های متابولیکی است. به طور کلی نسبت اوره به کراتینین در مقایسه با سطح کراتینین به تنهایی، اطلاعات دقیق تری در مورد عملکرد کلیه و علل اصلی آن ارائه می دهد. دی هیدراته شدن بدن (کاهش میزان آب و مایعات بدن) نیز می تواند باعث افزایش سطح اوره خون شود.
علامت های اختلالات کلیوی بسیار متفاوت هستند و به طورکلی وابسته به سطح کراتینین خون نیست. آنها عموما با سطح کراتینین در خون ارتباط ندارند. در برخی افراد دیگر علائم مختلف بیماری های کلیوی بسته به علل بیماری ممکن است بروز کنند، که شامل موارد زیر می شوند:
با توجه به اینکه کراتین توسط کلیه‌ها از بدن دفع می‌شود، لذا چنانچه یکی از کلیه‌ها مشکل داشته باشد یا فرد تنها دارای یک کلیه باشد، میزان Creatinine در خون افزایش پیدا می‌کند. به علاوه در آقایان و ورزشکارانی که حجم بازو و عضلات بیشتری دارند، معمولا میزان کراتین خون نیز بیشتر است. همچنین عوامل زیر نیز در کراتینین بالا موثر هستند:
اینکه کراتینین خون پایین بیاید، خیلی به ندرت اتفاق می‌افتد. ولی کاهش کراتینین می‌تواند موجب کمبود وزن یا کاهش حجم عضلانی شود. به طور مثال سوء تغذیه، بیماری طولانی مدت و کمبود وزن زیاد این توانایی را دارند تا منجر به کاهش توده عضلانی بدن بیمار شود و در نهایت سطح کراتینین خون را به طور موثری کم کند.
افرادی که گیاه‌خوار هستند و دارای رژیم گیاه‌خواری هستند، نسبت به سایر افراد دارای سطح کراتینین پایین‌تری هستند. ولی در مجموع کاهش کراتینین سطح خون، زیاد جای نگرانی ندارد و اتفاق خیلی مهمی نیست. بلکه چیزیکه در این بین مهم است افزایش سطح کراتینین خون محسوب می‌شود.
برای سنجش میزان Creatinine، دو روش نمونه‌گیری وجود دارد؛ یکی اینکه میزان کراتینین با نمونه خون اندازه‌گیری شود و دیگری با نمونه ادرار. می‌توانید این آزمایش را در آزمایشگاه آرما انجام دهید .
برای انجام آزمایش Creatinine نیاز نیست ناشتا باشید یا آمادگی خاصی داشته باشید. البته مهم است که پزشک خود را از داروهایی که مصرف می‌کنید، مطلع سازید. زیرا برخی از داروها میزان کراتینین خون را بدون ایجاد آسیب به کلیه بالا می‌برند و می‌توانند در نتیجه آزمایش اختلال ایجاد کنند.بنابراین اگر داروهایی نظیر سایمتیدین، داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs) مانند آسپرین یا ایبوپروفن، داروهای شیمی درمانی و سفالوسپورین استفاده می‌کنید حتما پزشک خود را در جریان قرار دهید، زیرا ممکن است لازم باشد پیش از انجام آزمایش مصرف دارو را قطع کنید یا دوز مصرفی را کاهش دهید.
آزمایشات کلیه می‌توانند در کنار آزمایش کراتینین برای بررسی وضعیت بدن تجویز شوند:
اوره ماده زائدی است که به دلیل متابولیسم پروتئین در بدن تولید و از طریق کلیه‌ها دفع می‌شود.
این تست میزان نیتروژن خون را اندازه‌گیری می‌کند.
اسید اوریک ترکیبی نیتروژنی بوده و سطح بالای آن می‌تواند منجر به نقرس شود.
آلبومین از پروتئین‌های مهم خون است. با ارزیابی آن تشخیص اختلالات کبدی و کلیوی امکان‌پذیر است.
