استرس احساس ناخوشایندی است که هر از گاهی ممکن است با آن مواجه شوید. این احساس در حقیقت واکنشی است که نسبت به رویدادها و شرایط دلهره‌آور نشان می‌دهید. گاهی‌اوقات، استرس مثبت است، انسان را هوشیار می‌کند و آمادگی او را برای مقابله با خطر افزایش می‌دهد. برای مثال، وقتی یک امتحان مهم دارید، استرس به بدن شما کمک می‌کند که سخت‌تر کار کند و برای مدت بیشتری بیدار بماند. اما استرس شدید یا طولانی‌مدت میتواند مشکل‌ساز باشد.
چگونه استرس سلامت شما را به خطر می اندازد؟
استرس باعث ایجاد یک سری پاسخ‌های فیزیولوژیکی می‌شود که برای کمک به بدن برای مقابله با تهدیدات فوری طراحی شده‌اند. این واکنش که به عنوان پاسخ “fight-or-flight” شناخته می‌شود، شامل ترشح هورمون‌های استرس مانند کورتیزول و آدرنالین است که بدن را برای پاسخ به خطر آماده می‌کند. در حالی که این پاسخ برای بقا ضروری است، استرس مزمن میتواند اثرات مضری بر سلامت داشته باشد. استرس مزمن تقریباً تمام سیستم‌های بدن را مختل می‌کند و بر طیف وسیعی از مشکلات سلامتی تاثیر می‌گذارد.
علائم و نشانه‌های استرس
زمانی که بدن تحت استرس قرار دارد، هورمون‌هایی مانند آدرنالین و کورتیزول تولید می‌کند که ما را برای اقدام فوری آماده می‌کند – این امر به عنوان واکنش «جنگ یا فرار» نیز شناخته می‌شود. این وضعیت میتواند اثرات بسیاری بر ذهن و بدن داشته باشد.
علائم بدنی در استرس
تنفس کم‌عمق، تعریق یا تپش قلب
سردرد، سرگیجه یا مشکلات خواب
حالت تهوع، سوءهاضمه یا مشکلات گوارشی
افزایش یا کاهش وزن ناشی از کم‌خوری یا پرخوری
بیمار شدن یا احساس درد بیش از قبل
علائم احساسی و روانی در استرس
آستانه تحریک بالا یا خشم که منجر به طغیان یا کناره‌گیری از دوستان و خانواده می‌شود
نادیده گرفتن مسئولیت‌ها، کارآیی پایین در کارها یا مشکل در تمرکز
پریشانی عاطفی مانند احساس مداوم اندوه یا گریه
عوارض استرس و فکر زیاد
استرس و فکر زیاد تقریبا برای همه افراد در زندگی اتفاق افتاده است. اما نشخوار ذهنی در برخی از افراد به یک عادت تبدیل شده است. این عادت میتواند بر جسم، روح و سلامت شما تاثیر بگذارد. استرس و فکر زیاد باعث چاقی زیاد یا لاغری شدید، مریضی مداوم، بدگمانی، سردردهای شدید، پریودی های نامنظم و انواع دردهای جسمی نیز شود.
عوارض جسمی استرس بر بدن
استرس مزمن همراه با تداوم باعث ایجاد مشکلات جسمی، روحی، روانی و … نیز می‌شود.
مشکلات قلبی عروقی
یکی از مهمترین عوارض جسمی استرس مزمن تاثیر آن بر سیستم قلبی عروقی است. استرس مزمن میتواند:
افزایش فشار خون: هورمون‌های استرس باعث انقباض عروق خونی و افزایش ضربان قلب می‌شوند و افزایش فشار خون را به همراه دارند.
افزایش خطر بیماری قلبی: قرار گرفتن طولانی مدت در معرض هورمون‌های استرس میتواند منجر به تجمع پلاک در شریان‌ها شود و خطر حملات قلبی و سکته مغزی را افزایش دهد.
علت تپش قلب: استرس میتواند باعث نامنظم شدن ضربان قلب یا تپش قلب شود و میتواند ناراحت کننده و بسیار خطرناک باشد.
مشکلات گوارشی
دستگاه گوارش به شدت به استرس حساس است و استرس مزمن میتواند باعث مشکلات مختلف گوارشی شود، از جمله:
سندرم روده تحریک پذیر (IBS): استرس میتواند علائم IBS مانند درد شکم، نفخ و تغییر عادات روده را تشدید کند.
زخم‌ها: اگرچه استرس به تنهایی باعث ایجاد زخم نمی‌شود، اما میتواند علائم را در افرادی که قبلاً آن را دارند بدتر کند.
مشکلات گوارشی: استرس میتواند بر هضم تأثیر بگذارد و منجر به مشکلاتی مانند تهوع، اسهال و یبوست شود.
سرکوب سیستم ایمنی
استرس مزمن میتواند سیستم ایمنی را تضعیف کند و بدن را مستعد ابتلا به عفونت‌ها و بیماری‌ها کند به این دلیل که هورمون‌های استرس تولید گلبول‌های سفید خون را که برای مبارزه با عوامل بیماری‌زا ضروری هستند، سرکوب می‌کنند.
مشکلات اسکلتی عضلانی
استرس میتواند منجر به تنش و درد عضلانی، به ویژه در گردن، شانه‌ها و کمر شود. این تنش باعث موارد زیر می‌شود:
درد مزمن: تنش مداوم عضلانی میتواند منجر به شرایط درد مزمن مانند سردرد تنشنی و میگرن شود.
مشکلات مفصلی: تنش عضلانی ناشی از استرس نیز میتواند درد مفاصل و بیماری‌هایی مانند آرتریت را تشدید کند.
عوارض روانی و عاطفی استرس
یکی از شایع ترین تاثیرات استرس، روحی روانی است. استرس بر خواب، تمرکز نیز تاثیر می‌گذارد و در طولانی مدت باعث افسردگی می‌شود.
اضطراب و افسردگی
استرس مزمن عامل اصلی ایجاد اختلالات روانی مانند اضطراب و افسردگی است. ترشح مداوم هورمون‌های استرس میتواند عملکرد مغز را تغییر داده و منجر به اختلالات خلقی شود. علائم عبارتند از:
نگرانی مداوم: احساس نگرانی و ناراحتی مداوم.
غم و ناامیدی: احساس اندوه، ناامیدی و عدم علاقه به فعالیت‌هایی که زمانی از آن لذت می‌بردید.
تحریک پذیری: افزایش تحریک‌پذیری و ناامیدی در مورد مسائل جزئی.
اختلال شناختی
استرس میتواند بر عملکردهای شناختی تأثیر بگذارد و منجر به مشکلاتی مانند:
مشکلات حافظه: استرس مزمن توانایی مغز را برای تشکیل و بازیابی خاطرات مختل می‌کند.
مشکلات تمرکز: استرس میتواند تمرکز و حفظ توجه روی کارها را دشوار کند.
تصمیم گیری: سطوح بالای استرس قدرت قضاوت و تصمیم گیری را مختل می‌کند.
اختلالات خواب
استرس یکی از علل شایع اختلالات خواب است، از جمله:
بی خوابی: مشکل در به خواب رفتن، خواب ماندن یا زود بیدار شدن.
آپنه خواب: استرس میتواند علائم آپنه خواب را تشدید کند، وضعیتی که در آن تنفس به طور مکرر متوقف می‌شود و در طول خواب شروع می‌شود.
خواب بی قرار: استرس منجر به خواب بی‌قرار و غیر ترمیم کننده شود و باعث خستگی و کاهش رفاه کلی شود.
عوارض رفتاری استرس
استرس باعث ایجاد عادت و رفتاری‌های جدید در فرد می‌شود. این رفتارها به شرح زیر است.
مصرف مواد
بسیاری از افراد برای مقابله با استرس به موادی مانند الکل، تنباکو یا مواد مخدر روی می‌آورند. این میتواند منجر به سوء مصرف مواد و اعتیاد شود و استرس و مشکلات سلامتی را تشدید کند.
عادات غذایی ناسالم
استرس رفتارهای غذایی را به روش‌های مختلفی تحت تاثیر قرار می‌دهد:
پرخوری عصبی: برخی افراد در هنگام استرس بیشتر از حد معمول غذا می‌خورند و اغلب برای راحتی به غذاهای پر کالری و شیرین روی می‌آورند.
از دست دادن اشتها: برخی دیگر ممکن است اشتهای خود را از دست بدهند و کمتر از آنچه باید غذا بخورند، منجر به کاهش وزن و کمبودهای تغذیه‌ای می‌شود.
اختلالات خوردن: استرس مزمن میتواند در ایجاد اختلالات خوردن مانند بی‌اشتهایی، پرخوری عصبی و اختلال پرخوری تاثیر بگذارد.
کناره گیری اجتماعی
استرس میتواند منجر به گوشه گیری و انزوای اجتماعی شود. افراد ممکن است:
اجتناب از تعاملات اجتماعی: از دوستان و خانواده کناره گیری کنید و شبکه‌های حمایت اجتماعی را کاهش دهید.
بی‌توجهی به مسئولیت‌ها: بی‌توجهی به مسئولیت‌ها در محل کار یا خانه، منجر به استرس‌های اضافی می‌شود.
خطرات بلند مدت استرس بر سلامتی
استرس بر سلامتی شما تاثیر می‌گذارد. عوارض استرس بر سلامتی عبارتند از:
اختلالات متابولیک
استرس مزمن در اختلالات متابولیک مانند چاقی و دیابت تاثیرگذار است. هورمون‌های استرس می‌توانند اشتها را افزایش داده و تجمع چربی شکمی را افزایش بدهند و منجر به افزایش وزن و مقاومت به انسولین شوند.
بیماری های مزمن
اثرات طولانی مدت استرس مزمن خطر ابتلا به بیماری‌های مزمن را افزایش می‌دهد:
بیماری‌های قلبی عروقی: همانطور که قبلا ذکر شد، استرس مزمن میتواند منجر به فشار خون بالا، حملات قلبی و سکته شود.
دیابت: استرس میتواند بر سطح قند خون و حساسیت به انسولین تأثیر بگذارد و خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ را افزایش دهد.
بیماری های خود ایمنی: استرس باعث تحریک یا بدتر شدن شرایط خودایمنی مانند آرتریت روماتوئید و لوپوس می‌شود.
باروری
استرس بر سلامت باروری در مردان و زنان نیز تأثیر می‌گذارد:
بی‌نظمی‌های قاعدگی: استرس چرخه قاعدگی را مختل می‌کند و منجر به پریودهای نامنظم یا آمنوره (عدم قاعدگی) نیز می‌شود.
ناباروری: استرس مزمن بر سطح هورمون‌ها و عملکرد تولید مثل تأثیر گذاشته و منجر به ناباروری می‌شود.
اختلال عملکرد جنسی: استرس میل جنسی را کاهش داده و منجر به اختلال عملکرد جنسی در مردان و زنان می‌شود.
