آنالیز ادرار برای تشخیص و درمان طیف وسیعی از اختلالات مانند عفونت های دستگاه ادراری، بیماری های کلیوی و دیابت استفاده می شود.تجزیه و تحلیل ادرار شامل بررسی ظاهر، غلظت و محتوای ادرار است. نتایج غیرعادی آنالیز ادرار ممکن است به یک یا چند بیماری اشاره داشته باشد.این آزمایش مجموعه‌ای از آزمایش‌های فیزیکی، شیمیایی و میکروسکوپی است که مواد مختلف را در ادرار مشخص یا سطح آنها را اندازه‌گیری میکند. این مواد در اثر متابولیسم طبیعی یا غیرطبیعی سلول ها و باکتری‌ها ایجاد می‌شوند.کلیه‌ها وظیفه فیلتر خون، تنظیم مقدار آب بدن، حفظ موادی مانند الکترولیت‌ها، پروتئین‌ها و تمام مواد مفید بدن را دارند.
کلیه‌ها مواد اضافی و غیرقابل استفاده بدن را از طریق ادرار دفع می‌کنند. ادرار معمولی به رنگ زرد و نسبتا روشن است ولی غلظت، رنگ و محتوا آن بعد از هر بار دفع تغییر میکند.سطح غیر طبیعی مواد خاصی مانند گلوکز، پروتئین، بیلی روبین، گلبول قرمز، گلبول سفید، کریستال ها و باکتری‌ها به تشخیص مراحل اولیه بیماری ها کمک میکند.این مواد و عناصر به دلایل زیر در ادرار یافت می‌شوند:
این آزمایش معمولاً زمانی که یک فرد دارای علائم عفونت ادراری(urinary tract infection) یا سایر مشکلات سیستم ادراری و تناسلی است، درخواست می‌شود. این علائم شامل:درد قسمت پایین شکم . سوزش . تکرر ادرار.خون ادراری وادرار کدراست.آزمایش آنالیز ادرار ممکن است در فواصل منظم برای ارزیابی روند درمان در بیماری‌های سیستم ادراری و تناسلی درخواست شود.
اگر آزمایش فقط برای بررسی ادرار درخواست شده است، می توان قبل از آزمایش به طور معمول غذا خورد و نوشید. اگر همزمان آزمایشات دیگری را درخواست شده، ممکن است لازم باشد بیمار مدت زمان مشخصی قبل از آزمایش ناشتا باشد. بسیاری از داروها، از جمله داروهای بدون نسخه و مکمل ها، می توانند نتایج تجزیه ادرار را تحت تأثیر قرار دهند. قبل از آنالیز ادرار، در مورد هر دارو، ویتامین یا سایر مکمل هایی که مصرف می کنید به پزشک خود بگویید.بهتر است نمونه ادرار اول صبح جمع آوری شود زیرا در آن زمان غلظت ادرار بیشتر است و نتایج غیرعادی ممکن است بارزتر باشد. در برخی موارد، پزشک یک لوله نازک و انعطاف پذیر (کاتتر) را از طریق مجرای ادراری در مثانه وارد میکند تا نمونه ادرار را جمع کند.
کشت ادرار (Urine Culture): این آزمایش برای تشخیص عفونت ادراری ناشی از رشد باکتری ها درخواست می‌شود.
ادرار 24ساعته: این آزمایش برای اندازه گیری کمی مواد بیوشیمیایی مانند پروتئین، کراتینین، اوره و… درخواست می‌شود. مشکل در فیلتراسیون کلیوی باعث افزایش این مواد در ادرار می‌شود.
مصرف داروهای ضد االتهاب دارای ریشه AZO باعث نتایج مثبت کاذب در معرف اوروبیلینوژن می‌شود.
-رژیم غذایی بدون سبزیجات قبل از انجام آزمایش باعث منفی کاذب در معرف نیتریت می‌شود.
-مصرف مقدار زیاد ویتامین C قبل از انجام آزمایش باعث تداخل در معرف های نیتریت، گلوکز، بیلیروبین و خون می‌شود.
-مصرف داروهای سفالکسین، سفالوتین و تتراسایکلین قبل از انجام آزمایش در معرف های لکوسیت تداخل ایجاد میکند.
-جمع اوری ادرار در زنان باید 2 تا 3 روز بعد از دوره‌ی قاعدگی باشد.
– جمع آوری ادرار برای افراد دیابتی، 2 ساعت بعد از مصرف وعده غذایی غنی از کربوهیدرات، بسیار مناسب است.
-انجام ورزش و فعالیت های سنگین قبل از انجام آزمایش باعث حضور مقدار کم پروتئین و خون در ادرار می‌شود.
-گرسنگی شدید قبل از انجام آزمایش باعث مثبت شدن معرف کتون می‌شود.
– مصرف بعضی داروهاي خاص مثل اریترومایسین و کوتریموکسازول رنگ ادرار را تغییر می‌دهد.
-روش Midstream Clean Catch :
در مردان بالغ قبل از جمع آوری نمونه، ناحیه تناسلی با آب و صابون(بدون استفاده ازضد عفونی کننده) شسته می‌شود. در ادامه مقدار اولیه ادرار دور ریخته و از جریان میانی جمع آوری می‌شود.
در خانم ها باید این کار از جلو به عقب انجام شود تا باکتري‌هاي مدفوع محل دفع ادرار را آلوده نکنند. نمونه ادرار نباید با ترشحات واژینال تداخل پیدا کند بنابراین بهتر است لگن ها هنگام نمونه گیری از هم جدا باشند.
-برای کسانی که سوند های ادراری استفاده می‌کنند، نمونه گیری از دریچه یا پورت نمونه گیری انجام می‌شود. (نمونه گیری از کیسه سوند توصیه نمی‌شود) در حین نمونه گیری برای جلوگیری از ورود میکروارگانیسم ها به ادرار، بهتر است دریچه یا پورت با الکل ضدعفونی شود.
-در کودکان از کیسه های مخصوص استریل جهت جمع آوری ادرار استفاده می‌شود.
نمونه جهت انجام آزمایش به آزمایشگاه ارسال می‌شود در غیر این صورت در دمای یخچال ذخیره می‌شود.
خواهید داشت.
رنگ ادرار بطور معمول زرد است. اما در شرایط گوناگون ممکن است رنگ های مختلفی ایجاد شود. که اکثر آنها طبیعی است. به عنوان مثال زمانی که مایعات زیادی مصرف می کنید به دلیل دفع زیاد آب از بدن رنگ ادرار بی رنگ می شود.
رنگ زرد ادرار عموما به علت دفع بیلی روبین ایجاد می شود. یا در زمان تشنگی و روزه داری ممکن است تیره تر شود. در صورت مصرف بعضی از داروها رنگ ادرار تغییر خواهد کرد. در بیماری شیره افرا رنگ ادرار پس از دفع به رنگ تیره در می آید. و علت آن هم نقص ژنتیکی در تولید نوعی آنزیم است.
رنگ قرمز به علت دفع خون ایجاد می شود . در صورتی مصرف ریفامپین و ویتامین های گروه B ، ادرار به رنگ نارنجی در می آید.
رنگ ادرار میزان آب بدن را نشان می دهد. پس اگر رنگ ادرار تیره باشد و با مصرف مکرر مایعات به حالت نرمال در نیاید حتما باید به پزشک مراجعه شود.
وزن مخصوص یا چگالی ادرار میزان مواد محلول در ادرار را نشان می دهد. همان طور که می دانید چگالی آب خالص 1 در نظر گرفته می شود. چگالی ادرار کمی بیشتر از چگالی آب است و در حالت نرمال بین 1/005 تا 1/030 قرار دارد. در هنگامی که ادرار رقیق است(مصرف مایعات زیاد و بی رنگ بودن ادرار) وزن مخصوص کاهش پیدا می کند. و در هنگام تشنگی یا روزه داری وزن مخصوص افزایش دارد. وزن مخصوص در کنار آیتم های دیگر مثل رنگ و شفافیت یک معیار سنجش به پزشک می دهد.
در حالت نرمال ادرار باید شفاف باشد. شفافیت به این مفهوم که اگر ادرار داخل یک لوله ی ادرار شفاف با واژه ی clear نشان داده می شود. و بسته به میزان عدم شفافیت با عباراتی همچون semi clear (نیمه شفاف) تا turbid (کدر) توصیف می شود. علت کدورت : دلایل مختلفی از عفونت های قارچی ، میکروبی و انگلی گرفته تا وجود wbc (گلبول های سفید) در ادرار. حالت کدر یا turbid در ادرار عمدتا به عنوان ایراد مطرح است. البته گاهی به دلایل طبیعی مثل مصرف مواد غذایی حاوی چربی زیاد یا فسفات ها و اورات ها نیز ایجاد می شود.
بوی ادرار در یک آزمایش ادرار گزارش نمی شود. اما خود شما با استفاده از این معیار می توانید پی به پاره ای از مشکلات ببرید. به عنوان مثال در عفونت های ادراری بوی بدی در ادرار ایجاد می شود. البته هر بوی بد نشانه ی عفونت نیست و باید همراه علائمی دیگر باشد. مثل سوزش ادرار یا تکرر ادرار.
PH ادرار نشان دهنده ی میزان اسیدی بودن یا قلیایی بودن ادرار است. در حالت نرمال بین 5 تا 5/7 است.
در حالت نرمال پروتئین ادرار باید منفی باشد. به وجود پروتئین در ادرار، پروتئینوری گفته می شود.
گاهی اوقات در شرایط ورزش سنگین ، تب و بارداری پروتئین در ادرار دیده می شود. در غیر از این حالات بصورت پاتولوژیک پروتئین در ادرار وجود دارد. مهمترین علت وجود یک بیماری کلیوی محسوب می شود.
در موارد زیر ممکن است پروتئین در ادرار کشف شود: آسیب کلیوی، عفونت ادراری، فشار خون بالا، دیابت و سرطان
قند یا همان گلوکز بصورت نرمال در ادرار دیده نمی شود. هر زمانی که مقدار قند از عدد 180 تجاوز کند. قند شروع به دفع شدن از طریق ادرار می کند. در حالت های بارداری و تغذیه وریدی یا سرم تراپی قند در ادرار دیده می شود. غیر از این موارد در حالت دیابت ، آسیب های کلیوی ، آسیب های کبدی و غدد آدرنال در ادرار قند دیده می شود.
در حالت عادی در ادرار وجود ندارد. کتون علامت مصرف چربی در بدن است. یعنی بدن به جای قند از چربی برای تامین انرژی استفاده می کند. در حالت های زیر کتون مثبت می شود: دیابت، رژیم بدون کربوهیدرات، گرسنگی شدید، مصرف الکل ، بیماری های تب دار، استفراغ طولانی.
مقدار خیلی کمی کریستال بعضا در ادرار یافت می شود. کریستال های ادراری زمینه ای هستند برای تشکیل سنگ های ادراری.
کریستال ها انواع متفاوتی دارند. به عنوان مثال اورات آمورف و فسفات به حالت طبیعی ممکن است در ادرار دیده شوند. اما کریستال اسید اوریک می تواند به علت بیماری نقرس در ادرار دیده شود. سنگ کلیه و عفونت ادراری و بعضی داروها می تواند باعث رسوب کریستال ها در ادرار شوند.
مهمترین علت هماچوری (خون در ادرار) سنگ های کلیوی هستند. البته گاهی در دوره ی عادت ماهیانه در خانم ها خون در ادرار دیده می شود و لی علت آن بیماری های کلیوی نیست. در حالت عادی خون در ادرار وجود ندارد.
وجود Wbc در ادرار عمدتا نشانه ی عفونت ادراری است. و در حالت نرمال نباید وجود داشته باشد. وجود التهاب و آسیب های کلیوی و تومورهای کلیوی و مثانه باعث حضور Wbc در ادرار می شود.
باکتری ها به صورت عمومی در نمونه ی ادرار یافت نمی شوند. وجود باکتری در ادرار می تواند نشانه ی عفونت ادراری باشد. البته باید یک مسئله را در نظر گرفت. در زمان تهیه ی نمونه ی ادرار برای کشت باید نمونه به روش استریل تهیه شود. در غیر اینصورت وجود باکتری می تواند طبیعی باشد.این باکتری می تواند در اثر آلودگی ناحیه تناسلی یا ظرف جمع آوری ادرار باشد.
اما در صورت رعایت شرایط استریل یعنی استفاده از ظرف استریل و شستشوی آلت تناسلی وجود باکتری بصورت بالقوه نشانه ی عفونت ادراری است.
باکتری بصورت 4 عبارت گزارش می شود. در یک آزمایش ادرار: 1) rare (یعنی به ندرت دیده می شود) 2) Few (مقدار کمی در ادرار وجود دارد) 3)moderate (یعنی مقدار متوسطی بین کم و زیاد باکتری در ادرار وجود دارد) 4)Many (مقدار زیادی باکتری در ادرار وجود دارد).
-عدم رعایت شرایط قبل از انجام آزمایش
-عدم رعایت نحوه نمونه گیری صحیح
دقت کنید اگر نمونه گیری ادرار را در منزل انجام می‌دهید بیش از 2 ساعت نمی‌توانید آن را نگهداری کنید و باید به مراکز تشخیصی منتقل کنید در غیراینصورت نتیجه نادرست خواهد بود به انجام نمونه گیری دیگری احتیاج خواهید داشت.
