تومور مارکرها (Tumor markers)

مواد بیوشیمیایی که با بدخیمی تومور در ارتباط هستند و قابل اندازه‌گیری می باشند. این مواد توسط سلول‌های تومور یا توسط بدن در پاسخ به سلول‌های تومور ساخته می‌شوند. به عبارتی تومور مارکر ماده موجود در خون، ادرار و یا در بعضی از بافت های بدن است که در صورت ابتلا به بیماری سرطان می‌تواند افزایش یابد. هر چند افزایش سطح تومورمارکرهای مختلف می‌تواند نشان‌دهنده سرطان باشد با این حال بعضی از آن ها در شرایط غیر سرطانی هم دیده می شوند و در نتیجه برای سرطان تشخیصی نمی باشند. تومور مارکرها انواع گوناگونی دارند. بعضی فقط در یک نوع از سرطان دیده می شوند و گروهی دیگر ممکن است در انواع مختلفی از سرطان ها یافت شوند. افزایش میزان تومور مارکرها به تنهایی برای تشخیص سرطان کافی نیستند بلکه همراهی آن ها با انجام اعمال تخصصی نظیر ماموگرافی٫ سونوگرافی٫ سی‌تی‌اسکن می‌توانند یک آزمون تشخیصی محسوب گردند. هر چند که آزمون تشخیصی تعیین کننده باید با بافت‌برداری یا بیوپسی انجام گیرد. با این حال از تومورمارکرها می توان برای غربالگری و تشخیص زود هنگام سرطان، تعیین میزان پیشرفت٫ نظارت بر درمان و یا تشخیص بازگشت سرطان استفاده نمود.

آزمایشاتی که در این پنل ها قرار میگیرد عبارتند از:

CEA
CA 19-9
CA 15-3
CA-125
AFP
Beta HCG
Serum free-Beta-hCG
Free PSA
Total PSA

آنتی ژنcarcinoembryonic (CEA)

آزمایش CEA برای شناخت و کنترل بیماری سرطان انجام می‌گیرد. افزایش آن می‌تواند دلایل متفاوتی داشته باشد. التهاب کولیت، التهاب لوزالمعده، سرطان کبدی، سرطان معده ، سرطان سینه، سرطان ریه، سرطان لوزالمعده، سیگار کشیدن و سیروز کبدی از جمله دلایل شایع افزایش cea در آزمایش خون به شمار می‌روند.

CEA، تومورمارکری است که پیش از تولد در دستگاه گوارشی جنین تولید می‌شود و به بالاترین حد ممکن می‌رسد، اما بلافاصله پس از تولد روند نزولی پیدا می‌کند. هرچه فرد بزرگتر شود سطح این تومورمارکر نیز کاهش پیدا می‌کند، بنابراین افزایش آن می‌تواند نشان ابتلا به سرطان، رشد بیماری و متاستاز مجدد سرطان باشد. البته این تومورمارکر در افراد سیگاری نیز سطح افزایشی و بحرانی را نشان می‌دهد. در هر صورت این آزمایش برای تشخیص، کنترل روند درمان و اطلاع از متاستاز انواع سرطان بکاربرده می‌شود.

CEA بالا همیشه نشانه سرطان نیست؛ گاهی خونریزی شدید، عفونت پوستی، خون مردگی زیر پوست و احساس غش نیز می‌توانند دلیل افزایش سطح CEA باشند.

تومور مارکر CA 125

این تومورمارکر حساسیت و اختصاصیت بالایی برای سرطان تخمدان دارد، همانند AFP و گنادوتروپین جفتی انسان (HCG) که تومورمارکرهای دقیقی برای تومورهای سلول زایای تخمدان هستند، CA-125 شاخص بسیار دقیقی برای تومورهای اپیتلیال غیر موسینی تخمدان می باشد، که این تومورمارکر در بیشتر از 80 درصد زنان مبتلا به سرطان تخمدان افزایش می یابد.

بیشترین کاربرد آزمایش CA 125 برای بررسی علائم اولیه سرطان تخمدان در زنان پر خطر برای این بیماری استفاده می‌شود.

اما از آن جایی که در بسیاری از عوارض و بیماری‌های غیرسرطانی نیز سطح CA 125 افزایش می‌یابد،

تست CA 125 دقت کافی برای غربالگری سرطان تخمدان را در تمام زنان ندارد.

در شرایط و عوارض بسیاری از قبیل قاعدگی و موارد غیر سرطانی مثل فیبروئید رحمی نیز افزایش سطح CA 125 مشاهده می‌شود.

با این حال در طرف مقابل نیز برخی سرطان‌ها از جمله سرطان‌های تخمدان، آندومتر، پریتونئال و لوله فالوپ نیز در مجموعه دلایل بالا بودن CA 125 قرار می‌گیرند.

از این آزمایش نمی توان به تنهایی برای تشخیص سرطان تخمدان استفاده کرد، ولی برای تایید آن کمک می کند.

به عنوان نمونه در زنانی که آسیت، اتساع شکمی و توده لگنی قابل لمس دارند، افزایش سطح CA-125 تایید کننده محکمی برای وجود بدخیمی در اپیتلیال تخمدان است.

Human Epididymis Protein 4 (HE4)

Human Epididymis Protein 4 توسط بیشتر (نه همه) سلول‌های سرطانی اپیتلیال تخمدان ساخته و به عنوان تومورمارکر شناخته می‌شود. برای اندازه‌ گیری سطح این پروتئین در خون “تست “HE4 درخواست می‌شود. در بیماری سرطان اپیتلیال تخمدان سطح ” “Human Epididymis Protein 4خون زنان افزایش می‌یابد.

سرطان تخمدان پنجمین عامل مرگ و میر ناشی از ابتلا به سرطان در زنان است. طبق گفته انجمن سرطان آمریکا (ACS) خطر ابتلا به این سرطان 1 به 75 و خطر مرگ و میر 1 به 100 است. شایع‌ترین سرطان تخمدان، سرطان” اپیتلیال تخمدان” است. در این سرطان سلول‌های پوششی تخمدان با رشد غیرطبیعی حدود 80 تا 90 درصد تخمدان را درگیر می‌کنند. سرطان اپیتلیال تخمدان برحسب نوع سلول بدخیم به چهار زیر واحد طبقه بندی می‌شود؛ این سلول‌ها شامل ) serousشایع‌ترین) ، endometrioid، mucinousو clear هستند. مطالعات نشان‌داده که در بیشتر از 90 درصد سرطان‌های serous وendometrioid و حدود 50 درصد سرطان clearسطح HE4 خون افزایش می‌یابد در صورتی‌ که در سرطان mucinous اپیتلیال تخمدان، این افزایش مشاهده نمی‌شود.

علائم سرطان تخمدان معمولا غیراختصاصی هستند و کم‌تر از 20 درصد این سرطان‌ها در مراحل اولیه شناسایی می‌شوند. با این وجود، تست لگن، تاریخچه فامیلی و علائم عمومی کمک کننده هستند. انجام تست HE4 برای زنان بدون علائم مناسب نیست زیرا امکان تولید مقدار کم Human Epididymis Protein 4 توسط بافت‌های سالم بدن وجود دارد.

Cancer Antigen 19-9

آنتی ژن گلیکوپروتئینی CA19-9بر روی سطح بعضی ‌از سلول‌های سرطانی تولید می‌شود. هدف انجام تست، اندازه‌گیری این آنتی ژن در خون و سایر مایعات بدن است. اندازه‌گیری CA19-9 به عنوان یک تومورمارکر در ارزیابی روند درمان برخی سرطان‌ها مفید است.

تست CA19-9برای غربالگری سرطان‌های مختلف از جمله سرطان پانکراس مفید نیست؛ زیرا این آنتی ژن در مراحل اولیه سرطان افزایش نمی‌یابد. آنتی‌ژن CA19-9از آنتی‌ژن گروه ‌خونی لوییس مشتق می‌شود. 5 تا 7 درصد افراد جهان که دارای گروه‌ خونی لوییس منفی هستند، آنتی‌ژن CA19-9را ترشح نمی‌کنند. تومورمارکر CA19-9در 70 تا 95 درصد سرطان‌های پانکراس ، 50 تا 60 درصد سرطان‌های معده، 60 درصد سرطان‌های کبدی-صفراوی، 30 درصد سرطان‌های کولورکتال و به مقدار کم در سرطان‌های ریه، تخمدان، کلیه یا پروستات افزایش می‌یابد.

Cancer Antigen 15-3(CA15-3)

آنتی‌ژن CA15-3به ‌وسیله سلول‌های طبیعی بافت سینه ساخته می‌شود. در سرطان سینه سطح مارکر CA15-3و آنتی‌ژن سرطانی 27.29 افزایش می‌یابد. هدف از انجام تست اندازه‌گیری تومور مارکر CA15-3خون، به منظور تشخیص سرطان سینه است.

افزایش CA15-3 در کمتر از 50 درصد زنان مبتلا به سرطان اولیه محدود شده سینه و بیش از 80 درصد زنان مبتلا به سرطان پیشرفته سینه (همراه‌ با متاستاز) مشاهده می‌شود. این تست در همه موارد سرطان مهاجم سینه مفید نیست؛ زیرا در بعضی از موارد سرطان افزایش CA15-3 مشاهده نمی‌شود. این آزمایش برای غربالگری سرطان سینه پیشنهاد نمی‌شود؛ زیرا این تومور مارکر توسط بافت‌های سالم بدن و انواع دیگر سرطان‌ها تولید می‌شود.

آلفا- فیتوپروتئین ((Alpha Fetoprotein(AFP))

آلفافیتوپروتئین پروتئین اصلی است که در دوران جنینی توسط کیسه زرده و کبدجنین تولید می شود. اندازه گیری سطح سرمی آلفا فیتوپروتئین در مادران حامله بخشی از آزمایشهای غربالگری است و از آن مي‌توان جهت تشخيص برخی بيماري‌ها و ناهنجاریهای جنین استفاده کرد.

آلفافیتوپروتئین بطور معمول در خون مردان سالم و زنان غير باردار يافت نمي‌شود و یا ميزان آن بسيار اندک است . اما در سرطان های کبد، سلول زایا، معده، کولون، ریه، پستان و لنفوم همچنین در سیروز کبد و هپاتیت سطح آن افزایش می یابد. در ۹۰ درصد بیماران مبتلا به هپاتوما سطوح بالای AFP دیده می شود. این تومور مارکر همچنین برای بررسی پاسخ به درمان ضد نئوپلاسمی استفاده می گردد.

آنتی ژن اختصاصی پروستات(Prostatic Specific Antigen (PSA

PSA پروتئینی است که به طور عمده توسط سلول‌ها در پروستات تولید می‌شود. بیشتر PSA به داخل مایع منی رها می‌شود، اما مقدار کمی ازآن نیز به درون جریان خون رها می‌گردد. PSA به دو شکل آزاد و کمپلکس (متصل به یک پروتئین) درخون وجود دارد. به طور معمول همه مردان مقدار کمی از PSA را در خون دارا می باشند. افزایش مقدار PSA ممکن است نشانه وجود مشکلی در غده پروستات باشد، اما قطعا به معنی سرطان پروستات نیست. این آزمایش برای غربالگری تشخیص اولیه سرطان پروستات صورت می گیرد و در صورتی که با معاینه رکتال همراه شود حدود ۹۰ درصد موارد سرطان های بالینی قابل تشخیص خواهند بود.

افزایش چشمگیر سطح PSA با سرطان پروستات مرتبط می باشد.
حساسیت و اختصاصیت PSA نسبت به سایر شاخص های توموری پروستات نظیر اسید فسفاتاز پروستاتی بیشتر است.
PSA آزمایشی حساس برای کنترل پاسخ به درمان و عود تومور بعد از درمان می باشد.
آزمایش PSA همراه با معاینه انگشتی رکتال حساسیت بیشتری برای تشخیص دارد.
افزایش سرعت تغییر سطح PSA شک به سرطان را افزایش می دهد.
عفونت اخیر مجرای ادراری، سن و هیپرپلازی خوش خیم پروستات از عوامل افزایش سطح PSA می باشد.
انزال طی ۲۴ ساعت قبل از آزمایش با افزایش سطح PSA همراه است.
هنگامی که پزشک آزمایش‌PSA درخواست می‌کند، به PSA تام اشاره دارد. مجموع‌PSA آزاد وPSA کمپلکس، ‌PSA تام نام دارد.
در بیماری های خوش خیم پروستات، PSA آزاد بیشتری نسبت به نوع کمپلکس وجود دارد.
این آزمایش نیاز به ناشتایی ندارد.

گنادوتروپین جفتی انسانی ((Human Chorionic Gonadotropin (HCG))

گنادوتروپین جفتی انسان در دوران حاملگی، توسط سلولهای سینسیشیوتروفوبلاست (Syncytiotrophoblast) جفت تولید می شود. این هورمون اولین بار حدود ۱۱ روز پس از لقاح در خون و بین ۱۲ تا ۱۴ روز پس از لقاح در ادرار قابل اندازه گیری است. به طور طبیعی مقدار HCG هر ۴۸ ساعت دوبرابر می‌شود . سطح این هورمون در هفته‌های ۸ تا۱۱ به حداکثر خود رسیده و سپس در ادامه حاملگی کاهش می‌یابد. HCGحدود دو هفته پس از زایمان طبیعی، در سرم ناپدید شده و قابل تشخیص نمی‌باشد. هورمون HCG ساختار گلیکو پروتئینی دارد و از دو زنجیره آلفا و بتا تشکیل شده است. زنجیره آلفای هورمون HCG از نظر ساختمانی با هورمونهای LH ، FSH و TSH مشابه است، اما زنجیره بتای آن ساختار منحصر بفردی دارد، به همین دلیل اساس آزمایشهای سرولوژی تعیین حاملگی، جستجوی زنجیره بتای هورمون HCG در ادرار می‌باشد.

مقادیر پایین HCG ممکن است به دلیل اشتباه در تعیین سن بارداری، حاملگی خارج رحمی و سقط جنین باشد.

مقادیر بالا HCG ممکن است به دلیل اشتباه در تعیین سن بارداری، حاملگی مولار و چند قلویی باشد.
مقادیر بیش از حد طبیعی HCG در افرادی که باردارنیستند، نشانگر بدخیمی های نئوپلاسمی به ویژه تومور سلول‌های زایا نظیر تومور بیضه و کارسینوم تخمدان می باشد. در چنین مواقعی اندازه گیری HCG به عنوان یک تومور مارکر در ارزیابی پاسخ بیمار به درمان مفید خواهد بود.

تومور مارکرها (Tumor markers)

آزمایشاتی که در این پنل ها قرار میگیرد عبارتند از:

CA 19-9

CA 15-3

CA-125

AFP

Beta HCG

Serum free-Beta-hCG

Free PSA

Total PSA

آنتی ژنcarcinoembryonic (CEA)

CEA بالا همیشه نشانه سرطان نیست؛ گاهی خونریزی شدید، عفونت پوستی، خون مردگی زیر پوست و احساس غش نیز می‌توانند دلیل افزایش سطح CEA باشند.

تومور مارکر CA 125

بیشترین کاربرد آزمایش CA 125 برای بررسی علائم اولیه سرطان تخمدان در زنان پر خطر برای این بیماری استفاده می‌شود.

اما از آن جایی که در بسیاری از عوارض و بیماری‌های غیرسرطانی نیز سطح CA 125 افزایش می‌یابد،

تست CA 125 دقت کافی برای غربالگری سرطان تخمدان را در تمام زنان ندارد.

در شرایط و عوارض بسیاری از قبیل قاعدگی و موارد غیر سرطانی مثل فیبروئید رحمی نیز افزایش سطح CA 125 مشاهده می‌شود.

با این حال در طرف مقابل نیز برخی سرطان‌ها از جمله سرطان‌های تخمدان، آندومتر، پریتونئال و لوله فالوپ نیز در مجموعه دلایل بالا بودن CA 125 قرار می‌گیرند.

از این آزمایش نمی توان به تنهایی برای تشخیص سرطان تخمدان استفاده کرد، ولی برای تایید آن کمک می کند.

به عنوان نمونه در زنانی که آسیت، اتساع شکمی و توده لگنی قابل لمس دارند، افزایش سطح CA-125 تایید کننده محکمی برای وجود بدخیمی در اپیتلیال تخمدان است.

Human Epididymis Protein 4 (HE4)

Cancer Antigen 19-9

Cancer Antigen 15-3(CA15-3)

آلفا- فیتوپروتئین ((Alpha Fetoprotein(AFP))

آنتی ژن اختصاصی پروستات(Prostatic Specific Antigen (PSA

افزایش چشمگیر سطح PSA با سرطان پروستات مرتبط می باشد.

حساسیت و اختصاصیت PSA نسبت به سایر شاخص های توموری پروستات نظیر اسید فسفاتاز پروستاتی بیشتر است.

PSA آزمایشی حساس برای کنترل پاسخ به درمان و عود تومور بعد از درمان می باشد.

آزمایش PSA همراه با معاینه انگشتی رکتال حساسیت بیشتری برای تشخیص دارد.

افزایش سرعت تغییر سطح PSA شک به سرطان را افزایش می دهد.

عفونت اخیر مجرای ادراری، سن و هیپرپلازی خوش خیم پروستات از عوامل افزایش سطح PSA می باشد.

انزال طی ۲۴ ساعت قبل از آزمایش با افزایش سطح PSA همراه است.

هنگامی که پزشک آزمایش‌PSA درخواست می‌کند، به PSA تام اشاره دارد. مجموع‌PSA آزاد وPSA کمپلکس، ‌PSA تام نام دارد.

در بیماری های خوش خیم پروستات، PSA آزاد بیشتری نسبت به نوع کمپلکس وجود دارد.

این آزمایش نیاز به ناشتایی ندارد.

گنادوتروپین جفتی انسانی ((Human Chorionic Gonadotropin (HCG))

مقادیر پایین HCG ممکن است به دلیل اشتباه در تعیین سن بارداری، حاملگی خارج رحمی و سقط جنین باشد.

مقادیر بالا HCG ممکن است به دلیل اشتباه در تعیین سن بارداری، حاملگی مولار و چند قلویی باشد.

جوابدهی آنلاین

با ما تماس بگیرید

خدمات آزمایشگاه آرما

روزهای کاری