preloader

تری گلیسیرید چیست؟

تری‌گلیسرید یا تری آسیل گلیسرول نوعی لیپید است که در بدن انسان نقش مهمی ایفا می‌کند. در بافت‌های چربی بدن، تری‌گلیسرید نقش عایق‌بندی و ذخیرهٔ انرژی را دارد. این ماده از یک گلیسرول و سه اسید چرب تشکیل یافته‌است.
تری‌گلیسرید یا تری‌آسیل گلیسرول از ترکیب یک الکل سه‌عامله گروه هیدروکسیل یا oH- به‌نام گلیسرول و سه اسید چرب ایجاد می‌شود. نام اختصاری آن T.G است. تری‌گلیسرید شکل مهمی از ذخیرهٔ انرژی است و نسبت به قندها دارای میزان انرژی نهفته بیشتری است. همچنین این مولکول از نظر شیمیایی مولکولی بی‌اثر (Inert) است و خصلت آب‌گریزی چربی‌دوستی آن نیز از وجوه متمایزکنندهٔ آن نسبت به کربوهیدرات‌هاست. تری‌گلیسرید جزء اصلی لیپوپروتئین ‌کم‌چگالی (VLDL) و کیلومیکرون (CHY) است. تری‌گلیسیریدها اجزای اصلی بافت چربی در انسان و سایر مهره‌داران و همچنین روغن‌های گیاهی هستند آن‌ها همچنین در خون وجود دارند تا امکان انتقال دو طرفهٔ چربی-چربی و گلوکز خون از کبد را فراهم کنند و جزء اصلی چربی‌های پوست انسان هستند.
بدن کالری‌هایی که استفاده نمی‌کند را فورا به‌عنوان تری گلیسیرید ذخیره می‌کند. این تری گلیسیریدها در خون گردش می‌کنند تا انرژی لازم برای عملکرد عضلات را فراهم کنند. بعد از مصرف غذا، تری گلیسیرید اضافی وارد خون می‌شود. اگر کالری بیشتری نسبت به نیاز بدنتان مصرف کنید، سطح تری گلیسیرید خون شما ممکن است بالا برود. تری گلیسیرید بالا می‌تواند به میزان بیشتری فرد را در معرض خطر حمله‌ی قلبی و سکته قرار دهد.

تفاوت تری گلیسرید و کلسترول چیست؟

تری گلیسرید منبع انرژی است، درحالی‌که کلسترول ماده مومی شکل و بی‌بویی است که یا در مواد غذائی وجود دارد و یا در کبد ساخته می‌شود. تری گلیسرید و کلسترول گونه‌ای از چربی‌ها هستند که در خون گردش دارند.

  • تری گلیسرید کالری‌های مصرف نشده را ذخیره و انرژی بدن را نیز تامین می‌کند.

    • کلسترول برای ساخت سلول‌ها و هورمون‌های خاص استفاده می‌شود.

آزمایش تری گلیسیرید خون چرا انجام می‌شود؟

اگر به میزان زیادی غذاهای چرب و فست‌فود مصرف می‌کنید (همچون همبرگر و سیب‌زمینی سرخ شده)، لیپیدها و چربی‌های موجود در این مواد غذایی می‌توانند عروق شما را مسدود کنند. در نهایت ممکن است باعث گرفتگی رگ قلب شود و حمله‌ی قلبی یا سکته را به‌همراه داشته باشد.

آزمایش تری گلیسیرید خون به پزشک کمک می‌کند تا خطر ابتلا به بیماری قلبی را تعیین کند. این آزمایش معمولا همراه با آزمایش چکاپ کامل بدن تجویز می‌شود و می‌تواند برای کمک به شتخیص موارد زیر انجام شود:

  • وجود التهاب در لوزالمعده

  • قرار داشتن در معرض خطر آترواسکلروز یا تصلب شرایین (آترواسکلروز زمانی اتفاق می‌افتد که چربی در داخل رگ‌ها جمع می‌شود و جریان خون را محدود یا مسدود کند. این اختلال می‌تواند خطر حمله‌ی قلبی یا سکته را افزایش دهد.

به‌طورکلی بزرگسالان باید آزمایش چربی خون را هر پنج سال یک‌بار به‌طور منظم انجام دهند. این تست علاوه بر تعیین سطح تری گلیسیرید، به تعیین سطح این موارد هم کمک می‌کند:

  • کلسترول

  • HDL

  • LDL

چه افرادی باید آزمایش تری گلیسیرید خون را در فواصل کوتاه‌تری انجام دهند؟

بزرگسالان سالم باید هر ۴ تا ۶ سال یکبار آزمایش چربی خون (که شامل آزمایش تری گلیسیرید خون هم است) را انجام دهند. اگر عوامل خطر خاصی برای بیماری قلبی دارید، ممکن است لازم باشد که این آزمایش را در فواصل کوتاه‌تری انجام دهید. برخی از این عوامل خطر عبارت‌اند از:

  • سابقه‌ی خانوادگی ابتلا به بیماری‌های قلبی

  • سیگارکشیدن

  • اضافه‌وزن

  • عادات غذایی ناسالم

  • ورزش‌نکردن

  • دیابت

  • فشارخون بالا

  • سن: مردان ۴۵ سال به بالا و زنان ۵۰ سال به بالا به میزان بیشتری در معرض خطر بیماری قلبی هستند.

از طرفی علائم و سایر نشانه‌های بیماری و مشکلاتی که در فرد مشاهده می‌شود، نیاز به انجام این آزمایش را افزایش خواهد داد. سرگیجه، حالت تهوع خصوصا بعد از خوردن وعده‌های غذایی، تنگی نفس، درد در قفسه سینه، بی‌حسی موضعی در دست‌ها و انگشتان، خشکی بیش از حد زبان و مواردی ازاین‌دست از جمله نشانه‌های مهمی هستند که نیاز به انجام تست تری گلیسیرید را افزایش خواهند داد.

در برخی موارد انجام آزمایش تری گلیسیرید برای موارد دیگری ضرورت دارد. برای مثال در مورد بیماری‌های مربوط به تیروئید (کم‌کاری یا پرکاری تیروئید)، بیماری‌های کبدی خصوصا کبد چرب، بیماری‌های صفراوی و همچنین انواع بیماری‌های قلبی، پزشک در روند تشخیص و درمان بیماری آزمایش تری گلیسیرید را هم درخواست می‌کند.

اگر سطح تری گلیسیرید خون بالا باشد، ممکن است در سطوح عروق خونی رسوب کند و باعث گرفتگی عروق خونی شود .

علائم تری گلیسیرید بالا چه هستند؟

اکثر اوقات از مواقع تری گلیسیرید بالا بدون هیچ نشانه‌ای در فرد ایجاد می‌شود. در واقع شرایط بیمار به‌گونه‌ای است که هیچ نشانه به خصوصی از داشتن تری گلیسیرید بالا ندارد. در برخی موارد که دلیل بالا بودن تری گلیسیرید به سابقه ژنتیکی فرد برمی‌گردد، چاقی و تجمع چربی زیرپوستی را شاهد خواهیم بود. این مورد خصوصا در کودکانی که تجربه تری گلیسیرید بالا را دارند، مشاهده می‌شود.در صورت بروز علائم، این نشانه‌ها شامل دردهای شدید و ناگهانی شکمی، حالت تهوع، استفراغ، تب، ضربان قلب و تنفس سریع و مواردی ازاین‌دست می‌شوند. البته این نشانه‌ها را معمولاً در مقادیر بسیار پرخطرتری گلیسیرید شاهد خواهیم بود.

درصورتی‌که فرد درگیر با تری گلیسیرید بالا هم‌زمان الکل هم مصرف کند، در این حالت احتمال بالایی برای جمله پانکراتیت وجود دارد. تورم و درد شدید کبد و طحال از دیگر نشانه‌های هشداردهنده تری گلیسیرید خیلی بالا محسوب می‌شوند.یک سری از علائم دیگر تری گلیسیرید بالا با سایر بیماری‌ها مشترک است که شامل فشارخون بالا، تجمع چربی اطراف شکم، بالارفتن میزان قند خون، بروز اختلالات متابولیکی و غیره می‌شوند. گرفتگی عروق و بیماری‌های کرونری، سکته‌های قلبی و مغزی، ابتلا به دیابت و کم‌کاری و پرکاری تیروئید را هم می‌توان از نشانه‌های دیگر تری گلیسیرید بالا در نظر گرفت.

آزمایش تری گلیسیرید خون چگونه انجام می‌شود؟

آزمایش تری گلیسیرید خون شامل یک آزمایش خون ساده است. برای بررسی سطح تری گلیسیرید معمولا از نمونه خون استفاده می‌شود.

شرایط انجام آزمایش تری گلیسیرید

آیا این سؤال برایتان پیش آمده است که برای آزمایش تری گلیسیرید باید ناشتا باشید یا نه؟ باید بگوییم که برای این که این تست نتایج دقیقی را ارائه دهد حتما باید ناشتا باشید. ناشتا‌بودن به جلوگیری از افزایش طبیعی سطح تری گلیسیرید که بلافاصله بعد از مصرف وعده‌ی غذایی اتفاق می‌افتد کمک می‌کند. در نتیجه باعث می‌شود پزشک تصویر بهتری از سطح پایه‌ی تری گلیسیرید خون شما داشته باشد. برای انجام این آزمایش اقدامات زیر را انجام دهید:

  • باید ۹ الی ۱۴ ساعت قبل از آزمایش تری گلیسیرید خون ناشتا باشید.
  • شب قبل از خون‌گیری بهتر است غذای ساده‌ای میل کنید.
  • در طول این مدت فقط مصرف مایعات شفاف مانند آب مجاز است. قبل از نمونه‌گیری از مصرف نوشیدنی‌هایی همچون چای، قهوه و شیر خودداری کنید.
  • اگر دیابت دارید و از داروهای خوراکی یا تزریقی کاهش‌دهنده‌ی قند خون استفاده می‌کنید، قبل از خون‌گیری، با پزشکتان در مورد ادامه‌ی مصرف این داروها مشورت کنید.
  • تمام دستورالعمل‌هایی که پزشک به شما ارائه می‌دهد را دنبال کنید. از پزشک بخواهید لیستی از داروهایی که نباید قبل از آزمایش تری گلیسیرید خون مصرف شوند را در اختیار شما قرار دهد.
  • حتما در خصوص هر دارویی که مصرف می‌کنید (حتی مکمل‌ها و داروهای بدون مجوز) با پزشک مشورت کنید.
  • بدون مشورت با پزشک مصرف هیچ دارویی را متوقف نکنید یا دوز آن را تغییر ندهید.
  • نه‌تنها نوشیدن آب قبل از آزمایش مشکلی ندارد، بلکه حتما باید به میزان کافی آب بنوشید. نوشیدن آب کافی باعث می‌شود که تکنسین آزمایشگاه به‌راحتی رگ را پیدا کند.

سطح تری گلیسیرید بالا نشانه‌ی چیست؟

تری گلیسیرید بالا معمولا ناشی از اختلالاتی نظیر این موارد است:

۱. دیابت نوع ۲:

در افرادی که به دیابت نوع ۲ مبتلا هستند، بافت‌های بدن به انسولین پاسخ نمی‌دهند. این بدان معناست که گلوکز نمی‌تواند به داخل سلول‌ها نفوذ کند و سلول‌ها به منبع انرژی دیگری نیاز دارند. در نتیجه، کبد مقادیر زیادی VLDL حاوی تری گلیسیرید تولید می‌کند.

2. بیماری کبد:

بیماری‌های کبدی نظیر بیماری کبد چرب غیر الکلی (NAFLD) و سیروز (اسکار کبد) ناشی از الکل، باعث افزایش سطح تری گلیسیرید می‌شوند. افراد مبتلا به بیماری کبد چرب غیرالکلی، تری گلیسیرید بیشتری تولید می‌کنند و تری گلیسیرید کمتری را حذف می‌کنند. این امر ناشی از این موارد است:

  • رژیم غذایی پرچرب
  • مقاومت به انسولین
  • تجزیه‌ی اسیدهای چرب معیوب
  • تولید VLDL ناقص.

۳. التهاب، عفونت و خودایمنی:

در برخی موارد، تری گلیسیرید بالا ممکن است ناشی از التهاب و عفونت باشد. افراد مبتلا به عفونت‌ها و بیماری‌های التهابی مزمن و اختلالات خودایمنی (نظیر آرتریت روماتوئید، لوپوس و پسوریازیس) اغلب سطح تری گلیسیرید بالا و HDL پایین دارند. این تغییرات ناشی از بیماری، در ابتدا به کاهش التهاب یا مبارزه با عفونت کمک می‌کنند، اما در درازمدت خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی را افزایش می‌دهند.

به‌عنوان‌مثال، بیماری لثه‌ی درمان‌نشده (پریودنتیت)، باعث افزایش سطح تری گلیسیرید خون می‌شود. افراد مبتلا به التهاب مزمن لثه به طور مداوم در معرض باکتری‌ها قرار می‌گیرند که این امر منجر به اختلال در تعادل ایمنی و چربی در بدن می‌شود.

۴. کمبود ویتامین D:

ویتامین D فواید بسیار زیادی برای بدن دارد که یکی از آن‌ها پشتیبانی از سطوح طبیعی تری گلیسیرید است. طبق مطالعه‌ای که روی حدود ۳۸۰۰ نفر انجام شد، مشخص شد که کمبود ویتامین D با سطوح بالاتر تری گلیسیرید مرتبط است.

۵. تیروئید کم‌کار (هیپرتیروئیدیسم):

تیروئید کم‌کار (هیپرتیروئیدیسم) با تداخل در تولید کلسترول در بدن، سطح تری گلیسیرید را افزایش می‌دهد. به‌محض این که هورمون‌های تیروئید عادی می‌شوند، سطح تری گلیسیرید هم به حالت عادی بازمی‌گردد. حتی افرادی که به کم‌کاری خفیف تیروئید مبتلا هستند و سطح هورمون محرکه تیروئید (TSH) در آن‌ها لب مرز است، به میزان بیشتری احتمال دارد که تری گلیسیرید بالا، LDL بالا و HDL پایین داشته باشند.

۶. بیماری کلیوی:

افراد مبتلا به بیماری مزمن کلیه به میزان بیشتری در معرض خطر بیماری قلبی هستند. این افراد اغلب از سطوح بالای تری گلیسیرید (اما سطح کلسترول طبیعی) رنج می‌برند که این امر خطر بروز عوارض جانبی مرتبط با قلب را افزایش می‌دهد. تری گلیسیرید در اوایل این بیماری، شروع به افزایش می‌کند و در مراحل پایانی بیماری به بیشترین سطح خود می‌رسد.

۷. اختلالات ژنتیکی نادر:

برخی از اختلالات ژنتیکی نادر می‌توانند پاک‌سازی تری گلیسیریدها را کاهش دهند. برخی از این اختلالات شامل این مواردند:

  • شیلومیکرونمی فامیلیال (familial chylomicronemia)
  • هیپرلیپیدمی مختلط اولیه (primary mixed hyperlipidemia)
  • دیس بتا لیپوپروتئینمی فامیلیال (dysbetalipoproteinemia).

عوارض تری گلیسیرید بالا چه هستند؟

یکی از عوارض تری گلیسیرید بالای ۳۰۰، افزایش خطر ابتلا به پانکراتیت را است. این التهاب شدید و دردناک می‌تواند مهلک باشد. سطوح بالای تری گلیسیرید همچنین خطر ابتلا به بیماری‌ قلبی و عروقی را هم افزایش می‌دهند. عوارض تری گلیسیرید بالای ۴۰۰ عبارت‌اند از:

  • بیماری شریان کاروتید
  • گرفتگی رگ قلبی و حمله‌ قلبی
  • سندرم متابولیک (ترکیبی از فشارخون بالا، دیابت و چاقی).
  • نارسایی شریانی (PAD)
  • سکته مغزی.

حمله قلبی، سکته مغزی و تصلب شرایین از عوارض شایع تری گلیسرید بالا هستند.

سطح تری گلیسیرید پایین نشانه‌ی چیست؟

اگر نتیجه آزمایش تری گلیسیرید خون پایین باشد می‌تواند به دلیل یکی از بیماری‌ها و مشکلات زیر باشد:

۱. پرکاری تیروئید (هیپرتیروئیدیسم):

پرکاری تیروئید به فعالیت بیش‌ازحد تیروئید اشاره دارد. در این شرایط غده‌ی تیروئید بیش از حد هورمون تولید می‌کند که این وضعیت منجر به کاهش وزن ناگهانی، افزایش اشتها، تعریق، تغییرات قاعدگی، خستگی مفرط، مشکلات خواب و سایر علائم می‌شود.

۲. سوءتغذیه:

اختلالاتی که منجر به جذب نادرست مواد مغذی می‌شوند، می‌توانند سبب بروز سوءتغذیه شوند. سوء تغذیه‌ی مزمن می‌تواند چربی بدن را تخلیه کند، در نتیجه منجر به کاهش سطح تری گلیسیرید می‌شود. برخی از علل سوءتغذیه عبارت‌اند از:

  • سرطان
  • ازدست‌دادن حافظه
  • افسردگی
  • ناتوانی در غذا‌خوردن
  • ضربه‌ی روحی.

۳. مصرف داروهای خاص:

برخی از داروها می‌توانند چربی بدن را تخلیه کنند و منجر به کاهش سطح تری گلیسیرید شوند. اگر این داروها را مصرف می‌کنید می‌توانید انتطار نتیجه پایین در آزمایش تری گلیسیرید خون را داشته باشید. این داروها عبارت‌اند از:

  • نیکوتینیک اسید
  • استاتین‌ها
  • آسپاراژیناز
  • فنوفیبرات
  • جم فیبروزیل
  • کلوفیبرات.

۴. رژیم غذایی کم‌چرب:

اگرچه یک رژیم غذایی پرچرب می‌تواند سطح تری گلیسیرید را افزایش دهد، اما یک رژیم غذایی کم‌چرب هم می‌تواند سطح تری گلیسیرید را پایین نگه دارد. همان‌طور که گفته شد، چربی برای عملکرد بدن انسان ضروری است و بدن تمام تری گلیسرید موردنیازش را خود تولید نمی‌کند. پس باید مقدار مناسب چربی (نه خیلی زیاد و نه خیلی کم) استفاده کنید.

۵. سندروم سوء جذب:

در سندرم سوء جذب، بدن در جذب درست مواد مغذی به مشکل برمی‌خورد. اگر چربی نتواند جذب شود، سطح تری گلیسیرید ممکن است کاهش پیدا کند.

سطح تری گلیسرید پایین می‌تواند در نتیجه پرکاری تیروئید، سوءتغذیه، رژیم غذایی کم‌چرب، سندروم سوءجذب مواد غذایی و مصرف برخی داروها ایجاد شود.