preloader

اسپرم چیست؟

اِسپِرم به سلول های جنسی موجود مذکرمی‌گویند که در غده‌های جنسی تولید می‌شود. واژه اسپرم برگرفته از واژه یونانی اسپرمابه  معنای دانه یا بذر است. درانسان اسپرم دربیضه  آغاز به ساخته‌شدن می‌کند و پس از تکامل در اپیدیدیم، با منی از بدن خارج می‌شود. اشکال در ساخت یا آزادسازی اسپرم می‌تواند موجب ناباروری مردان شود. در واقع تولید اسپرم یکی از پیچیده‌ترین و طولانی‌ترین فرایندها در بدن است که با تخصصی شدن سلول‌های جنسی اولیه در دوران جنینی آغاز می‌شود و بعد با اسپرم‌سازی و تمایز اسپرم در بیضه‌ها در دوران بلوغ ادامه پیدا می‌کند.

بر پایهٔ برخی پژوهش‌ها تولید اسپرم در همهٔ جانداران به ۶۰۰ میلیون سال پیش برمی‌گردد. تولید اسپرم در همهٔ جانداران زیر تأثیرژنی است. این ژن در طی تکامل انسان از آغاز تاکنون بی‌تغییر باقی مانده‌است و در همهٔ جانداران وجود دارد.وجود اسپرم برای نخستین بار توسط آنتونی فان لیوونهوک با کمک میکروسکوپ در سال ۱۶۷۷ کشف شد.

اسپرم چگونه ساخته می‌شود؟

همانطور که قبلا به آن اشاره کردیم، تولید اسپرم و یا اسپرماتوژنز (Spermatogenesis) معمولاً در حدود 12 سالگی و با شروع نوجوانی و بلوغ، آغاز می‌شود. اسپرم با شکل گیری در بیضه و تکامل در فرایند اپیدیدیم، همراه مایع منی از بدن خارج می‌شود. به طور معمول در هر میلی‌لیتر از مایع منی، میلیون‌ها اسپرم وجود دارد. ۷۰ روز طول می‌کشد تا در بیضه‌ها اسپرم تولید شود.

بهتر است بدانید در هر ثانیه حدود 1500 اسپرم در بدن انسان بالغ تولید می‌شود. اسپرم بالغ در یک لوله به نام اپیدیدیم که در پشت بیضه‌های شما قرار می‌گرفته نگهداری می‌شود و سرانجام در طیانزال مرد،خود ارضایی و یا رابطه جنسیاز بدن خارج شده و یا دوباره بازجذب بدن می‌شوند.

هر یک از اسپرم‌های شما از طریق سلولی به نام اسپرماتوگونی در بیضه ساخته می‌شود. در طول این فرایند، سلول‌های اسپرماتوگونی برای تولید اسپرماتوسیت، تکثیر می‌شوند که بعد از مدتی در نهایت به اسپرماتید تبدیل می‌شوند. انجام این فرآیند ۶۰ روز طول می‌کشد و سپس ۱۰ تا ۱۴ روز زمان می‌برد تا قبل از اینکه اسپرم‌ها بتواند همراه با مایع منی از بدن خارج شوند، از مجرای هر بیضه و لوله بالغ‌کننده اسپرم آن یعنی اپیدیدیم عبور کند.

اندامک‌های اسپرم 

اسپرم را می‌توان به ۴ قسمت سر، قسمت بدنه، گردن و دم تقسیم بندی کرد که هر یک از آن‌ها ویژگی‌ها و عملکرد خاص خود را دارند.

  • سر اسپرم: قسمت سر شامل هسته‌ای حاوی رشته‌های کروماتین است که توسط کیسه‌ای نازک و صاف به نام آکروزوم (Acrosome) احاطه شده که حاوی آنزیم‌هایی برای نفوذ به تخمک هستند.
  • قسمت بدنه اسپرم: این قسمت دارای یک سانتریول حلقه‌ای است که مانعی بین قطعه میانی و قطعه اصلی بدنه اسپرم ایجاد می‌کند تا به عنوان یک ساختار تثبیت‌کننده برای حفظ ثبات دم عمل کند.
  • گردن اسپرم: این قسمت شامل یک سانتریول معمولی و یک سانتریول غیرمعمول است. بخش میانی، یک مرکز فیلامانی همراه با تعداد فراوانی میتوکندری در اطراف آن است. میتوکندری‌ها انرژی لازم برای حرکت اسپرم و حیات آن را فراهم می‌کنند.

دم اسپرم: دم اسپرم طولانی‌ترین بخش اسپرم است که آن را قادر به انجام حرکاتی موج مانند است برای جابجایی به سمت تخمک و لقاح میکند.

.                                                

چگونه تولید اسپرم کاهش پیدا میکند؟

از دلایل کاهش تولید اسپرم در مردان می‌توان به کشیدن سیگار ، اضافه وزن، تغذیه و هر چه باعث گرم شدن بیضه‌ها شود که می‌توان به نشستن طولانی مدت اشاره کرد. همچنین ورزش  تأثیر بسیاری بر تولید اسپرم دارد به نحوی که مردانی که در طول روز بیش از ۱۵ ساعت تحرک دارند حدود ۷۳ درصد نسبت به مردان کم‌تحرک اسپرم تولید می‌کنند. کاهش تولید اسپرم در مردان لزوماً به ضعف قدرت باروری منجر نمی‌شود. اسپرم انسان در بدن زن چهار تا پنج روز زنده می‌ماند اما بیرون بدن مدت بسیار کوتاهی زنده می‌ماند.
 

طول عمر اسپرم‌ها چقدر است؟

اسپرم‌ها طول عمر کوتاهی دارند. تولید و بلوغ اسپرم در بیضه تقریباً از 70 تا 90 روز طول می‌کشد و در صورت انزال در دستگاه تناسلی زنان می‌توانند تا حدود 5 روز زنده بمانند. اما اسپرم‌ها در خارج از بدن انسان از چند ثانیه تا چند ساعت بسته به سطح و دما و رطوبت محیط زنده می‌مانند. همچنین اگر اسپرم‌های شما انزال نشوند، در نهایت بعد از گذشت مدتی تجزیه و توسط بدن دوباره جذب می‌شوند و یا ممکن است هنگام خواب از بدن شما خارج شوند

انواع ناهنجاری های اسپرم

به هرگونه اختلال در ساختار اسپرم ناهنجاری اسپرمی گفته می‌شود که در اکثر موارد باعث ناباروری می‌شود. در صورتی که متوجه تغییر و ناهنجاری در اسپرم خود شدید حتما به پزشک متخصص مراجعه نمائید. انواع ناهنجاری‌های اسپرم مرد عبارتند از:
  • آدنوزواسپرمیا: بروز این ناهنجاری منجر به کمبود قدرت تحرک اسپرم می‌شود که به آن تنبلی اسپرم نیز گفته می‌شود.
  • الیگواسپرمیا: ناهنجاری الیگواسپرمیا یکی از علل شایع ناباروری در مردان است. الیگواسپرمیا نوعی اختلال است که در آن فرد با کمبود اسپرم در مایع منی مواجه می‌شود.
  • آزواسپرمیا: این ناهنجاری باعث می‌شود تا در مایع منی هیچگونه اسپرمی وجود نداشته باشد.
 

در چه مواقعی انجام ازمایش اسپرم واجب است

تجزیه منی به عنوان روشی مقرون به صرفه در زوجهایی توصیه میشود که پس از شش ماه مقاربت بدون پیشگیری موفق به باروری نشده اند. نتایج حاصل از این ازمایش وپیگیری انها در ازمایشهای بعدی جزئیات مهمی از وضعیت بهداشت تولیدمثل و نازایی مرد ارائه میدهد.ازمایش منی شامل تعیین غلظت تحرک و درصد شکل طبیعی اسپرم بر اساس معیارهای WHO است.
شمارش اسپرم و تعیین موفولوژی نرمال آن و همچنین درصد تحرک و یا وجود بیش از حد گلبول­های سفید یا باکتری در نمونه

 طریقه انجام ازمایش اسپرم در ازمایشگاه

بیمار قبل از نمونه دادن باید 3تا 5 روز اجتناب از نزدیکی داشته باشد،تا اطمینان حاصل شود که تعداد اسپرم در بالاترین سطح است .
دوره طولانی تر پرهیز، معمولا موجب حصول حجم بیشتر اما تحرک کمتر اسپرم می شود.
برای جمع آوری مایع منی، یک عدد ظرف پلاستیکی استریل سر پیچ دار تحویل بیمار داده شود.نمونه  باید در مدت کمتر از 20 دقیقه به آزمایشگاه تحویل داده شود،بعد از یک ساعت نمونه قابل انجام نیست. 
از جمله راهنمایی هایی که از سوی آزمایشگاه به بیمار داده می شود:
  • نمونه باید پس از 3-5 روز پرهیز از نزدیکی یا انزال تهیه شود و نمونه هایی که پیش ازسه روز و پس از پنج روز از آخرین نزدیکی جمع آوری شود برای آزمایش مناسب نیست.
  • آزمایش مایع منی بعد از بستن لوله ها در مردان(وازکتومی)باید حداقل دو ماه پس از بستن لوله ها انجام شودودر طی 48 ساعت پیش از انجام آزمایش نباید نزدیکی صورت پذیرد یا مایع منی به هر علت دفع شود.
  • وجود تب در خلال 3 روز پیش از انجام آزمایش،نتیجه را تحت تاثیر قرار می دهد.
  • بهترین نمونه ، نمونه ای است که از طریق تحریک مصنوعی( بدون استفاده از کاندوم ، کرم چرب کننده و صابون) تهیه شده و در ظرف مخصوصی که از طریق آزمایشگاه در اختیار شما قرار داده شده،جمع آوری می گردد.
  • باید تمامی نمونه منی در ظرف مخصوص ریخته شود،زیرا چنانچه فقط قسمتی از نمونه در اختیار آزمایشگاه قرار داده شود باعث حصول نتیجه غیر واقعی خواهد شد.
  • نمونه باید ترجیحا در آزمایشگاه تهیه شود و چنانچه این امر ممکن نباشد،نمونه باید در مدت کمتر از 20 دقیقه به آزمایشگاه تحویل داده شود،بعد از یک ساعت نمونه قابل انجام نیست.
  • از قرار دادن نمونه در دماهای کمتر از صفردرجه و بالاتر از 40 درجه سانتیگراد خودداری شود و نمونه تا زمان تحویل به آزمایشگاه ، در دمای نزدیک به حرارت بدن(37درجه)نگهداری شود(مثلا در داخل مشت دست)