آزمایش آهن، مواد مختلف موجود در خون را اندازه گیری می کند تا سطح آهن بدن شما را بررسی کند. آهن یک ماده معدنی است که برای ساخت گلبول های قرمز ضروری است. گلبول‌های قرمز خون، اکسیژن را از ریه‌ها به بقیه بدن می‌رسانند. آهن همچنین برای سلامت عضلات، مغز استخوان و عملکرد اندام ها مهم است. سطح آهن خیلی کم یا خیلی زیاد می تواند باعث مشکلات سلامتی جدی شود. انواع مختلف آزمایش آهن عبارتند از: آزمایش آهن سرم که میزان آهن موجود در خون را اندازه گیری می کند آزمایش ترانسفرین، که ترانسفرین را اندازه گیری می کند، پروتئینی که آهن را در سراسر بدن حرکت می دهد ظرفیت اتصال کل آهن (TIBC)، که میزان اتصال آهن به ترانسفرین و سایر پروتئین های خون را اندازه گیری می کند. آزمایش خون فریتین، که میزان آهن ذخیره شده در بدن را اندازه گیری می کند برخی یا همه این تست ها اغلب به طور همزمان سفارش می شوند. آهن بطور طبیعی در روده کوچک از مواد غذایی جذب شده و با پیوند به ترانسفرین در تمام بدن حمل می شود. ترانسفرین توسط کبدتولید میشود. در یک فرد طبیعی قسمت عمده آهن حمل شده در تولید هموگلوبین موجود در گلبول قرمز مصرف می شود و باقیمانده آن در بافت ها به شکل فریتین یا هموزیدرین ذخیره می شود. مقدار جزئی آن نیز در تولید سایر پروتئین ها مثل میوگلوبین و بعضی آنزیمها استفاده می شود.
آزمایش اهن بررسی میکند که آیا سطح آهن شما خیلی کم است که نشانه کم خونی است و میتوان انواع مختلف کم خونی را تشخیص دهید بررسی کنید که آیا سطح آهن شما خیلی زیاد است، که می تواند نشانه هموکروماتوز باشد. این یک اختلال ژنتیکی نادر است که باعث تجمع بیش از حد آهن در بدن می شود. ببینید آیا درمان کمبود آهن (سطح آهن پایین) یا آهن اضافی (سطح آهن بالا) موثر است یا خیر
بهتر است این آزمایش خون را با نام تست سرم آهن (serum iron) معرفی کنیم. سرم مایعی از خون است که پس از حذف گلبول‌های قرمز و دیگر اجزای خون باقی می‌ماند. این تست فقط به شما در مورد سطح آهن بدن اطلاعات می‌دهد؛ یعنی می‌گوید سطح fe در بدن پایین یا بالا است. اگر پزشک در نتایج آزمایش CBC یا همان شمارش کامل سلول‌های خونی، به مورد مشکوکی برخورد کند، این تست را برای بررسی بیشتر تجویز خواهد کرد.
برای اینکه بدانید آزمایش TIBC در خون (Total iron-binding capacity) چیست؛ باید با پروتئینی به نام ترانسفرین آشنا شوید. این پروتئین در کبد ساخته میشود و جذب آهن در خون را تنظیم میکند. به بیان ساده‌تر ، اگر ترانسفرین وجود نداشته باشد، جذب آهن در خون مختل خواهد شد. حالا اگر موجودی ترانسفرین در جریان خون پایین باشد، چه اتفاقی می‌افتد؟ واضح است که سطح جذب FE پایین می‌آید و با فقر آهن مواجه می‌شوید. آزمایش TIBC کل آهنی که توسط این پروتئین به خون متصل میشود را ارزیابی و اندازه‌گیری میکند.
این تست به طور مستقیم سطح پروتئین ترانسفرین در خون را اندازه‌گیری میکند. سطح این پروتئین به فاکتورهایی مانند رژیم غذایی و عملکرد کبد بستگی دارد.
تست ferritin به میزان ذخیره آهن بدن اشاره دارد. فریتین پروتينی است که وظیفه ذخیره کردن FE را برعهده دارد. هر زمان که بدن با کمبود آهن مواجه شود، این پروتئين شروع به آزاد کردن این ماده معدنی میکند. فریتین بالا می‌تواند نشانه‌ایی از مسمومیت آهن یا بیماری‌هایی مانند لوسمی، سیروز، هپاتیت مزمن باشد. علت پایین بودن فریتین خون نیز عمدتا به فقر آهن باز می‌گردد. البته شرایطی مانند خونریزی‌های قاعدگی در زنان و خونریزی‌های داخلی نیز در کاهش سطح ferritin تاثیرگذار هستند.
علت کاهش fe در خون را میتوان در موارد زیر خلاصه کرد:
کاهش آهن در خون می‌تواند با نشانه‌های زیر همراه باشد:
علت افزایش fe در خون (Iron overload) به بیماری هموکروماتوز (Haemochromatosis) مربوط میشود. این بیماری به ۲ صورت ارثی و اکتسابی (ثانویه) بروز میکند. در طی آن میزان جذب آهن در بدن بیشتر از حد طبیعی است. مقادیر اضافه این ماده معدنی در اندام‌هایی مانند کبد، پانکراس (لوزالمعده) و قلب ذخیره میشود. به همین دلیل این افراد در معرض بیماری‌هایی مانند نارسایی کبدی، مشکلات قلبی و دیابت قرار می‌گیرند.
در هموکروماتوز ثانویه عواملی مانند تالاسمی، مصرف بیش از حد قرص‌های آهن، هپاتیت، انتقال خون و دیالیز طولانی مدت ریسک بروز این بیماری را افزایش می‌دهند.
برای این تست، خونگیری از ورید بازویی انجام میشود. برای نوزادان، نمونه‌گیری از پاشنه پا انجام خواهد شد. پس از خونگیری بهتر است برای مدت کوتاهی بنشینید و بلافاصله از جای خود بلند نشوید. این کار به پیشگیری از سرگیجه کمک میکند.
اگر یک یا چند نتیجه آزمایش آهن نشان داد که سطح آهن شما خیلی کم است، ممکن است به این معنی باشد که: کم خونی ناشی از فقر آهن، نوع رایج کم خونی است. کم خونی اختلالی است که در آن بدن شما گلبول های قرمز کافی نمی سازد. نوع دیگری از کم خونی تالاسمی، یک اختلال خونی ارثی است که باعث میشود بدن کمتر از حد طبیعی گلبول‌های قرمز سالم بسازد اگر یک یا چند نتیجه آزمایش آهن نشان داد که سطح آهن شما خیلی بالاست، ممکن است به این معنی باشد که: هموکروماتوز، اختلالی که باعث تجمع بیش از حد آهن در بدن می شود مسمومیت از سرب بیماری کبد اکثر شرایطی که باعث آهن بسیار کم یا بیش از حد می شوند را می توان با موفقیت با مکمل های آهن، رژیم غذایی، داروها و/یا سایر درمان ها درمان کرد. اگر نتایج آزمایش آهن شما طبیعی نیست، لزوماً به این معنی نیست که شما یک بیماری پزشکی دارید که نیاز به درمان دارد. برخی داروها، از جمله قرص های ضد بارداری و درمان های استروژن، می توانند بر سطح آهن تأثیر بگذارند. همچنین ممکن است سطح آهن در زنان در طول دوره قاعدگی کمتر باشد.
