کراتین فسفوکیناز یک آنزیم است – پروتئینی که تغییرات شیمیایی خاصی را در بدن شما ایجاد می کند. همانطور که از نام آن پیداست، عملکرد آنزیم CPK افزودن یک گروه فسفات به کراتین است، یک ماده شیمیایی طبیعی که در سلول های ماهیچه ای شما یافت می شود. در نتیجه، کراتین به فسفوکراتین تبدیل می شود – ماده ای پرانرژی که بدن شما برای تولید انرژی استفاده می کند.در حالی که کراتین کیناز بیشتر در ماهیچه های اسکلتی و ماهیچه های قلب یافت می شود، مقادیر کمی از آن در مغز شما نیز وجود دارد. بر اساس جایی که این آنزیم در داخل بدن یافت می شود، به انواع زیر دسته بندی می شود:
CPK-1 (یا CPK-BB): عمدتاً در ریه ها و مغز یافت می شود.
CPK-2 (یا CPK-MB): عمدتاً در قلب یافت می شود.
CPK-3 (یا CPK-MM): عمدتاً در عضلات اسکلتی یافت می شود.
وقتی بافت‌های ماهیچه‌های اسکلتی یا قلب شما آسیب می‌بینند یا شروع به تحلیل می‌کنند، سلول‌های داخل آنها باز می‌شوند. این باعث می شود محتویات این سلول ها – از جمله آنزیم CPK – به خون شما نشت کند. به همین دلیل است که پزشکان سطوح بالای کراتین فسفوکیناز در خون شما را نشانه استرس یا آسیب به قلب، ماهیچه یا بافت مغز می دانند.
تست CPK چیست؟
آزمایش آنزیم CPK به اندازه گیری سطح کراتین فسفوکیناز در خون شما کمک می کند. نام های دیگر این آزمون عبارتند از:
کراتین سی کی
CK توتال
فسفوکیناز CPK
تعیین سطح CPK شما نیاز به نمونه خون دارد. این خون احتمالاً از رگ بازوی شما گرفته شده است. اگر این آزمایش در زمانی که شما به عنوان بیمار در بیمارستان بستری هستید انجام شود، ممکن است طی 2 یا 3 روز بعد تکرار شود.اگر آزمایش نشان داد که سطح کل CPK در خون شما بالاست، این می تواند به این معنی باشد که انحطاط یا آسیب حاد (کوتاه مدت) یا مزمن (دراز مدت) به قلب، مغز یا عضله اسکلتی شما روی داده است. به خاطر داشته باشید که در صورت آسیب های خاص، سطح آنزیم CPK تنها پس از گذشت دو روز به اوج خود می رسد. در چنین مواردی، ممکن است از شما خواسته شود که آزمایش را بیش از یک بار انجام دهید.
هنگامی که آزمایش نهایی آنزیم CPK انجام شد، پزشک می تواند آزمایش ایزوآنزیم CPK را توصیه کند تا بفهمد کدام نوع ایزوآنزیم CPK در خون شما بالاتر است. این می تواند به آنها کمک کند دقیقاً کدام بافت در بدن شما آسیب دیده است.
در چه صورت به آزمایش CPK نیاز داریم؟
در صورت داشتن علائم اختلال در عضلات که عبارتند از:درد، گرفتگی عضلانی، ضعف عضلات، مشکلات در تعادل، بی حسی یا گزگز شدن عضلات
در صورت آسیب عضلانی
سکته مغزی
سطح CPK ممکن است دو روز پس از صدمات وارد شده افزایش نیابد، بنابراین بایستی در فاصله زمانی مناسب چند بار آزمایش را انجام دهید. این آزمایش می تواند به شما کمک کند که آیا به قلب یا سایر ماهیچه های شما آسیب وارد شده است یا خیر.
علت بالا بودن سطح cpk در آزمایش خون
سطوح طبیعی کراتین فسفو کیناز (cpk) در افرادا مختلف می تواند بسته به جنسیت، سطح فعالیت بدنی، مصرف دارو های خاص، و حتی جنسیت متفاوت باشد. برای مثال افرادی که دارای فعالیت بدنی سنگین هستند مثل ورزشکاران، سطح cpk در بدن آن ها بالاتر خواهد بود. همچنین میزان نرمال این آنزیم در بدن مردان بیشتر از زنان است.
اصلی ترین دلایل بالا رفتن سطح آنزیم cpk در بدن :
وجود بیماری های قلبی
بروز آسیب به بافت عضلانی ریه ها
ناراحتی های عصبی
سکته مغزی
برخی موارد دیگر نیز علیرغم عدم تاثیر مستقیم آن ها بر روی قلب، مغز یا عضلات، می توانند باعث افزایش سطح CPK در آزمایش خون شوند که به صورت زیر قابل اشاره هستند:
کم کاری تیروئید
پر کاری تیروئید
نارسایی کلیه
عفونت های میکروبی
سلیاک (حساسیت به گلوتن)
ورزش های سنگین
لوپوس (بیماری خود ایمنی پوستی)
آرتریت روماتوئید (روماتیسم)
جراحی های بلند مدت
مصرف برخی دارو ها
علت پایین بودن و کاهش سطح CPK در آزمایش
در کاهش سطح آنزیم سی پی کی در بدن عوامل مختلفی می توانند تاثیر گذار باشند که در این قسمت به برخی از مهم ترین های آن ها اشاره می کنیم.
وجود توده عضلانی بسیار کم در بدن
بارداری در زنان (به خصوص در ماه های اولیه بارداری)
ابتلا به سرطان کبد
ابتلا به سندرم کوشینگ (هایپر کورتیزولیسم)
شرایط و نحوه انجام آزمایش CPK
در بیشتر مواقع به آمادگی خاصی نیاز نیست. در مورد داروهایی که مصرف می‌کنید به پزشک خود بگویید. داروهایی که می‌توانند اندازه‌گیری CPK را افزایش دهند عبارتند از:
آمفوتریسین B
داروهای بی‌حس کننده خاص
استاتین‌ها
فیبرات‌ها
دگزامتازون
الکل و کوکائین
برای انجام تست CPK نیاز به نمونه خون بیماراست، برای انجام این کار، پرستار یا پرسنل آزمایشگاه، پس از ضدعفونی محل مورد نظر یک نوار کشسان را دور بازوی شما میبندد و پس از مشاهده رگ، سرنگ را وارد رگ نموده و نوار کشسان را باز نموده و اقدام به خونگیری می‌نماید، سپس سرنگ را خارج نموده و پنبه را در محل خروج سوزن قرار داده و از شما درخواست می‌کند که روی پنبه را تا زمان قطع خونریزی محکم فشار دهید، لطفا از ماساژ دادن پنبه روی پوست خودداری کنید.
اثرات جانبی آزمایش CPK
آزمایش خون CPK یک روش نسبتاً ایمن است و در صورت وجود عوارض جانبی نادر و خفیف است. برخی از عوارض جانبی که می‌تواند مربوط به آزمایش CPK باشد عبارتند از:
درد در محل تزریق
خون ریزی بیش از حد
سرگیجه
غش
عفونت در محل ورود سوزن
سطوح بالای CPK ممکن است در افرادی که دارای موارد زیر هستند دیده شود:
آسیب یا سکته مغزی
تشنج
درماتومیوزیت یا پلی میوزیت
شوک الکتریکی
حمله قلبی
التهاب عضله قلب (میوکاردیت)
مرگ بافت ریه (سکته ریوی)
دیستروفی عضلانی
میوپاتی
رابدومیولیز (رابدومیولیز تجزیه سریع بافت عضلانی است. این عارضه می‌تواند ناشی از آسیب فیزیکی، شیمیایی یا بیولوژیکی جدی به عضلات باشد).
تروما
سایر شرایطی که ممکن است نتایج آزمایش مثبت بدهد عبارتند از:
کم‌کاری تیروئید
پرکاری تیروئید
پریکاردیت به دنبال حمله قلبی
CK بالا، یا افزایش سطح در نمونه‌های بعدی، عموماً نشان‌دهنده آسیب اخیر عضلانی است، اما محل یا علت آن را نشان نمی‌دهد. نتایج آزمایش‌های سریالی که به اوج می‌رسند و سپس شروع به افت می‌کنند، نشان می‌دهند که آسیب‌های عضلانی جدید کاهش یافته است، در حالی که افزایش‌ها و ارتفاعات مداوم نشان‌دهنده آسیب مداوم است. افزایش سطح CK ممکن است در برخی از اختلالات عضلانی (میوپاتی) دیده شود که دلایل مختلفی دارند. افراد ممکن است دارای سطوح CK باشند که بسته به شدت آسیب عضلانی، به میزان قابل توجهی افزایش یافته است. کسانی که رابدومیولیز دارند ممکن است سطح CK 100 برابر سطح نرمال و گاهی حتی بالاتر باشد.
برای یافتن محل دقیق آسیب عضلانی باید آزمایش‌های دیگری نیز انجام شود. عواملی که ممکن است بر نتایج آزمایش تأثیر بگذارد عبارتند از کاتتریزاسیون قلبی، تزریق عضلانی، ضربه به عضلات، جراحی اخیر و ورزش سنگین.
سطح پایین CK ممکن است در اوایل بارداری دیده شود.
آیا همه افرادی که درد و ضعف عضلانی دارند باید تست CPK انجام دهند؟
درد و ضعف عضلانی علائم شایعی هستند که با بسیاری از شرایط موقتی دیده می‌شوند. معمولاً به آزمایش معمول CK نیازی نیست. با این حال، اگر فردی دارو مصرف می‌کند یا در معرض ماده‌ای قرار گرفته است که با آسیب عضلانی مرتبط بوده و با ضعف عضلانی، درد عضلانی و/یا ادرار تیره تظاهر می‌کند، ممکن است آزمایش CK نشان داده شود.
آیا تست CK برای اهدافی غیر از تشخیص آسیب ماهیچه‌های اسکلتی استفاده می‌شود؟ آزمایش CK زمانی یکی از آزمایش‌های اولیه بود که برای کمک به تشخیص حمله قلبی تجویز می‌شد، اما در ایالات متحده، این استفاده از CK تا حد زیادی با آزمایش تروپونین جایگزین شده است. با این حال، آزمایش CK ممکن است گاهی برای کمک به تشخیص حمله قلبی دوم که مدت کوتاهی پس از حمله اول رخ می دهد، استفاده شود. ممکن است از یک سری آزمایشات CK برای نظارت بر آسیب قلبی استفاده شود تا مشخص شود که آیا برطرف می‌شود یا ادامه می‌یابد. آسیب قلبی که در طول حمله قلبی رخ می‌دهد می‌تواند باعث افزایش سطح CK در عرض چند ساعت شود. سطوح در عرض 12 تا 24 ساعت به اوج خود می‌رسد و پس از 2 تا 4 روز به حالت عادی باز می‌گردد.
اگر آسیب اضافی رخ دهد یا ادامه داشته باشد، مانند حمله قلبی دوم یا بعدی، سطح CK ممکن است بالا بماند. گاهی اوقات، آزمایش CK ممکن است زمانی که مشکوک به حمله قلبی باشد و آزمایش تروپونین در دسترس نباشد، تجویز شود. در این مورد، هنگامی که CK بالا می‌رود، ممکن است از آزمایش CK-MB به عنوان آزمایش بعدی برای تعیین اینکه آیا این افزایش به دلیل آسیب قلبی است یا آسیب ماهیچه‌های اسکلتی استفاده می‌شود. درد قفسه سینه و افزایش سطح CK به همراه افزایش CK-MB نشان می‌دهد که احتمال دارد فردی اخیراً دچار حمله قلبی شده باشد. سطوحی که کاهش می‌یابند و دوباره افزایش می‌یابند ممکن است نشان دهنده حمله قلبی دوم و/یا آسیب مداوم قلبی باشد.
سطوح CK بازتابی از آسیب عضلانی است. افزایش موقت با ورزش شدید دیده می‌شود اما معمولاً نگران کننده نیست مگر اینکه شدید یا همراه با گرما یا رطوبت شدید باشد. افزایش CK که به دلیل قرار گرفتن در معرض یک سم یا یک دارو است، می‌تواند با اجتناب از سم و/یا قطع بالقوه مصرف دارو یا تغییر درمان برطرف شود. با این حال، نباید بدون مشورت با پزشک خود، مصرف دارو را قطع کنید. افزایش CK که به دلیل یک بیماری زمینه‌ای است، مانند دیابت کنترل‌نشده یا کم‌کاری تیروئید، ممکن است با کنترل این بیماری برطرف شود.
